Mind the gap του Λάζαρου Αλεξάκη στο "Ζητούνται Αναγνώστες!"

Όταν κλαίω* …στα Παραμύθια του Σαββάτου!

Γράφει η Ελένη Μπετεινάκη

«Όταν κλαίω…

μια φουρτουνιασμένη θάλασσα πηδά απ΄την καρδιά μου και δύο αλμυρά ποτάμια κυλούν στα μάγουλά μου»

Είναι η πρώτη φράση στο βιβλίο της Λίνας Μουσιώνη. Είναι η πρώτη εικόνα που σε βάζει στην ψυχή, στο συναίσθημα, στη σκέψη.

Αρχίζεις να διαβάζεις προσεκτικά την κάθε λέξη που ΄ναι τόσο ταιριαστά βαλμένη στη θέση της κι έχεις ήδη την εικόνα στο μυαλό σου πριν τη δεις να ζωντανεύει από τα πινέλα  του Χρήστου Κούρτογλου.

Παρομοιώσεις, μεταφορές, θαυμαστικά και λέξεις πολλές γεμάτες με προσωπικές εμπειρίες.

Ένα βιβλίο γραμμένο από έναν άνθρωπο αλλά που αποτυπώνει το συναίσθημα όλων των ανθρώπων του πλανήτη.

Για την Λίνα Μουσιώνη «όταν  κλαίει» το πρόσωπό της μοιάζει με τσαλακωμένη ζωγραφιά. Στα αυτιά της κορνάρουν ίσαμε δέκα φορτηγά και στη μύτη της μπαινοβγαίνει ένας γυμνοσάλιαγκας…

Πως νιώθει;  Να θέλει μόνο να τρυπώσει σε μια ζεστή αγκαλιά. Να κρυφτεί σε μια σκοτεινή σπήλια. Να εξαφανιστεί…

Εσείς;

Όλοι κλαίμε για κάποιον λόγο στη ζωή μας. Ανεξαρτήτου φύλου και ηλικίας αν κάτι μας έχει στεναχωρήσει  ο καλύτερος τρόπος να γαληνέψουμε και να διώξουμε από μέσα μας τη λύπη είναι το κλάμα.

Μικρός ή μεγάλος ο λόγος,  ο πόνος, η χαρά είναι ατομικό βίωμα που τον εκφράζει ο καθένας με τον δικό του τρόπο.

Και τα ζώα κλαίνε μας λέει η Λίνα Μουσιώνη. Με το δικό τους τρόπο, επίσης, αλλά κλαίνε…

Κι ο Ουρανός κλαίει. Το λέμε συχνά στα μικρά παιδιά στο σχολείο. Ψιχάλα, μπόρα, καταιγίδα, χιόνι κι όλα γίνονται γκρίζα. Πάντα όμως ο καιρός αλλάζει και τότε ο ίδιος ουρανός γίνεται γαλάζιος εμφανίζεται το ουράνιο τόξο.

Φέρνει η χαρά δάκρυα στα μάτια; Κλαίω ποτέ από ευτυχία; Κι ο Θυμός πως βρίσκει δρόμο να βγει απ ΄την ψυχή; Πότε γινόμαστε ελαφριοί σαν φτερά. Πότε η γεύση μας εχει την γλύκα της καραμέλας χωρίς να έχει …τίποτα στο στόμα;

Πως κοιτάμε τα πράγματα, τη ζωή, τους ανθρώπους, τον εαυτό μας μετά από τα δάκρυα που λυτρώνουν;

Αλλά το πιο σπουδαίο μήνυμα τούτου του τόσο ποιητικού βιβλίου είναι αυτό: Δεν φοβόμαστε να κλάψουμε, ούτε να μας δουν οι άλλοι να κλαίμε.

Δεν πειράζει αν λυγίσει για λίγο ο εγωισμός, η «δύναμη», η εικόνα μας και δυο δάκρυα κυλήσουν στα μάγουλά μας.

Είναι ζωή, είναι δώρο, αυτό είναι δύναμη,  είναι ηρεμία ψυχής.

Ένα βιβλίο που ακουμπά ένα θέμα ταμπού περισσότερο για τα αγόρια και που με απλό λόγο και εικόνα καταρρίπτει χρόνιες παγιωμένες καταστάσεις.

Ένα βιβλίο για κάθε ηλικία που αποτελεί εργαλείο για γονείς, εκπαιδευτικούς και ψυχολόγους.

Ένα ποίημα – ύμνος στη ζωή, στο συναίσθημα, στο κλάμα που λυτρώνει, ανακουφίζει, λυπάται, αγαπά, χαίρεται και θυμώνει.

Με τον υπέροχο λόγο της Λίνας Μουσιώνη και την πολύχρωμη απλά αλλά σπουδαία εικονογράφηση του Χρήστου Κούρτογλου.

Να το αναζητήσετε στα βιβλιοπωλεία οπωσδήποτε!

Εδώ θα βρείτε προτάσεις  δημιουργικής ανάγνωσης: https://www.metaixmio.gr/el/products/otan-klaio?srsltid=AfmBOoopM2u_6fPjx269D4TknbGXwQqdRdCkkA_Qq8C69DCN6ViJwhli

Ο κύκλος της κατανόησης και το παιχνίδι των δακρύων, τα καλύτερα μου!

*Όταν κλαίω, Λίνα Μουσιώνη, εικ: Χρήστος Κούρτογλου, εκδ. Μεταίχμιο

 Δημοσιεύτηκε στο cretalive.gr στις 1 Μαρίου 2025 : εδώ!

 

H ιστορία του χαρταετού!

Επιμέλεια κειμένου : Ελένη Μπετεινάκη

« …Όποιος δεν έπαιξε ποτέ του χαρταετό, δεν κοίταξε όσο χρειάζεται ψηλά. Όποιος δεν ένοιωσε την αντίσταση του μεγάλου σπάγκου, δεν εκατάλαβε την δύναμη του αέρα. Κι όποιος δεν εφώναξε με την ευθύνη και την πρωτοβουλία του παιδιού που βλέπει να κινδυνεύει στο ψηλό μετεώρισμά του ο αετός, δεν ένοιωσε τη χαρά του να τα βγάζεις πέρα μόνος σου με τη Φύση… »   Δημήτριος Λουκάτος.

Η ιστορία του χαρταετού  χάνεται στα βάθη των αιώνων. Είναι η αίσθηση της ελευθερίας, της χαράς και της δύναμης. Είναι το πιο αγαπημένο παιχνίδι για την Καθαρή Δευτέρα. Είναι ένας τρόπος που θέλει  όλη την οικογένεια να συμμετέχει σ αυτήν την πρωτόγνωρη χαρά και ο καθένας να έχει το μέρτικό του στο πέταγμα…

Με μια μικρή αναδρομή στο χρόνο θα δούμε  πως ξεκίνησε η κατασκευή και η ιστορία του χαρταετού.

 

H πιο « παλιά» πληροφορία που υπάρχει για την ύπαρξη του χαρταετού  είναι αυτή του  4ου  αιώνα  π.Χ., όταν ο  μαθηματικός  και  αρχιμηχανικός  Αρχύτας  (440-360 π.Χ.), από  τον  Τάραντα  της  Νότιας  Ιταλίας, καλός  φίλος  του  Πλάτωνα  και  οπαδός  του  Πυθαγόρα, χρησιμοποίησε  στην  αεροδυναμική  του  τον  χαρταετό  και  λέγεται  ότι  ήταν  ο  εφευρέτης  του. Ο  Αρχύτας  θεωρείται  ο  τελευταίος  αλλά  και  ο  σημαντικότερος  των  Πυθαγορείων. Κείμενα  του  Αρχύτα  λένε  ότι  μελέτησε  και  ο  Γαλιλαίος. Υπάρχει και ελληνικό αγγείο της κλασικής εποχής με παράσταση κόρης, η οποία κρατά στα χέρια της μια μικρή λευκή σαΐτα δεμένη με νήμα, έτοιμη να την πετάξει.

Πιθανότατα βέβαια, τα πειράματα ή τα παιχνίδια των Αρχαίων Ελλήνων με τους "αετούς" θα πρέπει να γίνονταν με πανί τουλάχιστον ως το Μεσαίωνα, καθώς η χώρα μας δεν διέθετε σε αφθονία το χαρτί.

Όλα ξεκίνησαν το 1000 π.Χ. στην Κίνα. Ο πρώτος χαρταετός με μορφή δράκου εφόσον είναι και το ιερό σύμβολο της Κίνας, ήταν φτιαγμένος από μετάξι και μπαμπού, από τους φιλόσοφους Mozi και Luban. Κατά τη διάρκεια της δυναστείας των Χαν, ένας στρατηγός χρησιμοποίησε έναν χαρταετό μ’ έναν ιδιαίτερα έξυπνο και ενδιαφέροντα τρόπο. Προκειμένου να καταλάβει με τον στρατό του ένα παλάτι, έπρεπε να σκάψει ένα υπόγειο τούνελ. Μη γνωρίζοντας, όμως, το μήκος που θα έπρεπε να έχει το τούνελ, πέταξε τον χαρταετό έως πάνω από το παλάτι, κρατώντας την άκρη του νήματος στο σημείο απ όπου θα ξεκινούσε το τούνελ, και έτσι έκανε τους απαραίτητους σχετικούς υπολογισμούς.

Παλαιότερα, στην Κίνα, στην Κορέα και στην Ιαπωνία, πίστευαν ότι οι χαρταετοί είχαν τη δυνατότητα να διώχνουν τα κακά πνεύματα, γι’ αυτό και το πέταγμά τους, ακόμη και σήμερα, προϋποθέτει ολόκληρη τελετουργία. Σύμφωνα με κάποια παράδοση μάλιστα, μια νύχτα ένας Ιάπωνας στρατηγός πέταξε πάνω από το στρατόπεδο των εχθρών του έναν χαρταετό γεμάτο κουδούνια, με αποτέλεσμα οι εχθροί να νομίσουν ότι τους επιτέθηκαν τα κακά πνεύματα και να το βάλουν στα πόδια.

- Ο αυτοκράτορας της Κίνας Γουέν Χσουν έκανε πειράματα πτήσεων με αετούς φτιαγμένους από μπαμπού, χρησιμοποιώντας για επιβάτες τους κρατούμενούς του. Οι τυχεροί που επιζούσαν κέρδιζαν την ελευθερία τους

Μετά ταξίδεψε, στην Κορέα, την Ινδονησία, τη Μαλαισία, στην Ιαπωνία και τα τέλη του 13ου αιώνα από τον Μάρκο Πόλο στη μεσαιωνική Ευρώπη!

Η ιστορία του χαρταετού έχει βαθιές ρίζες στην αρχαία Κίνα ξεπερνώντας τα 2.400 χρόνια ζωής. Αρχικά, βέβαια, υλικό κατασκευής των χαρταετών δεν υπήρξε το χαρτί, αλλά το ξύλο. Οι λαοί της Ανατολής χρησιμοποιούσαν τους χαρταετούς σε μαγικές τελετές, θρησκευτικές εκδηλώσεις και σε τελετουργίες για τον εξορκισμό του κακού. Πίστευαν ότι όσο ψηλότερα ανεβεί ο αετός τόσο πιο τυχεροί θα είναι.

Τα νεότερα χρόνια, πολλές λεπτομέρειες για την παρουσία του χαρταετού στη Γηραιά Ήπειρο έχουμε το 1450 στη Γερμανία και το 1606 στην Ισπανία. Στη δεύτερη περίπτωση, ένας κληρικός αναφέρει στο ημερολόγιό του ότι χρησιμοποιούσαν τον χαρταετό σαν παιχνίδι χαράς την ημέρα του Πάσχα.

Το 1749 ο Σκωτσέζος μετεωρολόγος Alexander χρησιμοποίησε χαρταετούς με θερμόμετρα, προκειμένου να καταγράψει και να μελετήσει τις θερμοκρασιακές μεταβολές σε μεγάλο υψόμετρο.

Το 1752 στην Αμερική ο Βενιαμίν Φραγκλίνος εκτέλεσε το διάσημο πείραμά του, διαπιστώνοντας με τεχνητό αετό τον ηλεκτρισμό της ατμόσφαιρας και του κεραυνού, οπότε και κατασκεύασε το αλεξικέραυνο.

Τα χρόνια 1799-1809, ο σερ George Cayley άρχισε να πειραματίζεται με τους χαρταετούς, προκειμένου να κατασκευάσει μια μηχανή που να έχει τη δυνατότητα να μεταφέρει ανθρώπους στον αέρα. Και τα κατάφερε. Το 1853 πέτυχε να πετάξει το πρώτο ανεμοπλάνο, που μπόρεσε να σηκώσει το βάρος ενός ατόμου για σαράντα ολόκληρα δευτερόλεπτα.

Το 1833 ένας Βρετανός, αυτή τη φορά, μετεωρολόγος, χρησιμοποίησε τους χαρταετούς για να ανυψώνει ανεμόμετρα, ώστε να καταγράφει και να μελετά τις ταχύτητες των ανέμων στα διάφορα υψόμετρα

Το 1880 ο Αυστραλός Hargrave σχεδίασε έναν τεράστιο αετό για μετεωρολογικές παρατηρήσεις.

Υπάρχει προφορική παράδοση που αγγίζει τα όρια του μύθου, ότι τη μεγάλη γέφυρα του Νιαγάρα την άρχισαν, ρίχνοντας απέναντι με χαρταετό το πρώτο σχοινί.

Μια από τις πιο εντυπωσιακές γιορτές με χαρταετούς που ''χορεύουν'' στους αιθέρες πραγματοποιείται εδώ και χιλιάδες χρόνια στη Βόρεια Ινδία, για την υποδοχή της άνοιξης, με εντυπωσιακές τελετές που έχουν τις ρίζες τους στην ινδουιστική μυθολογία. Για τον ίδιο λόγο, στη Λαχώρη του Πακιστάν κάθε Φεβρουάριο γίνονται πανηγυρικές εκδηλώσεις, που επαναφέρουν στη μνήμη παγανιστικές συνήθειες του παρελθόντος.

Ο Χαρταετός έφθασε στην Ελλάδα πρώτα από τα λιμάνια Ανατολής (Σμύρνη - Χίο -Κωνσταντινούπολη ), τα λιμάνια της Επτανήσου, της Σύρας, των Πατρών και ακολούθησαν τα αστικά κέντρα, όπου μπορούσε κανείς να αγοράσει σπάγκο και χρωματιστό χαρτί. Η κατασκευή ενός χαρταετού σήμερα είναι σχετικά εύκολη υπόθεση καθώς υπάρχουν όλα τα τεχνικά μέσα.

Στην Ελλάδα το πέταγμα του χαρταετού είναι μέρος των εθίμων της Καθαράς Δευτέρας και συγκεκριμένα του υπαίθριου εορτασμού της , τα λεγόμενα κούλουμα. Ο σκελετός των χαρταετών κατασκευάζεται είτε από ελαφρύ ξύλο είτε από πλαστικό, ενώ το μέρος που φέρνει αντίσταση στον αέρα από πλαστικό φύλλο ή χαρτί. Σημαντικά σημεία του χαρταετού για επιτυχημένο πέταγμα είναι: τα ζύγια της καλούμπας, τα ζύγια της ουράς, το μέγεθος της ουράς.

ΠΗΓΕΣ :

istorikathemata.com

ektiesthisi.blogspot.com

« Πασχαλινά και της Άνοιξης»,Λουκάτος Δημήτρης, 1980

Wikipedia.gr

Tvxs.gr

Ο Πρίγκιπας Χαρταετός, Ελένη Μπετεινάκη, εικ: Αιμιλία Κονταίου, εκδ. Ελληνοεκδοτική

Ξεφυλλήστε το εδώ: Χαρταετός! 

Ένα σύγχρονο παραμύθι που μας ταξιδεύει σε παλαιότερα έθιμα και θυμόμαστε πως έφτιαχναν τους παραδοσιακούς χαρταετούς, κάποτε!

Ένα παραμύθι που μιλάει για την εμπιστοσύνη που πρέπει να έχουμε σε αγνώστους. Για τις επιθυμίες και τα όνειρα, για υποσχέσεις και αν πρέπει ή όχι να τηρούνται.

Για την ελευθερία των επιλογών και της σκέψης…

«Ήταν μια φορά κι έναν καιρό, στη μέση ενός απέραντου ωκεανού, ένα μικρό νησί με όνομα παράξενο και κατοίκους μικροσκοπικούς, που όλη μέρα έπαιζαν και τραγουδούσαν και δούλευαν μόνο όταν είχαν κέφι.

Το μικρό νησί του Πηγαινέλα είχε για βασιλιά του τον Γαργαλίτσα τον Πρώτο και βασίλισσα την πανέμορφη Σκανταλιά. Το ζευγάρι είχε κι έναν γιο, τον Χαρταετό, που αγαπούσε πολύ τις περιπέτειες. Το όνειρό του ήταν να ταξιδέψει μακριά από το νησί του, να γνωρίσει καινούρια μέρη κι άλλους ανθρώπους…

Στον δρόμο του, όμως, εμφανίζεται η μάγισσα Χαρβάλω, που του υπόσχεται να τον βοηθήσει, φτάνει να περάσει τρεις δοκιμασίες...

Η Ιστορία της λαγάνας!

 

«Είτα ευθύς έβγαινεν από την επάνω πόρταν του μαγαζιού, την προς τον μαχαλάν, διήρχετο τον λιθόστρωτον δρομίσκον, κι έφθανεν εις τον φούρνον του Μπάρμπα-Μάρκου του Βούργαρη. Εκεί είχε βαλμένον πάντοτε το τακτικό του γιουβέτσι της ημέρας, το οποίον ήτο έτοιμον περί τας δώδεκα της μεσημβρίας. Εστρώνετο επάνω εις τον σοφάν σταυροπόδι, σιμά στο «κεπένι» του φούρνου, έπαιρνε μισό ψωμί ή κατά προτίμησιν δύο λαγάνες, έτρωγεν όλον το γιουβέτσι, έπινε μισήν οκάν κρασί, και «το έπαιρνε δίπλα», ή επάνω εις τον σοφάν του φούρνου ή εις την παγκέτταν της γειτονικής ταβέρνας, κι εροχάλιζε πολύ γοερά, επί δύο ώρας και μισήν, το θέρος, ή μόνον επί μίαν ώραν τον χειμώνα.» Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης

Είναι το καθιερωμένο ψωμί της Καθαρής Δευτέρας, όμως παλαιότερα ήταν και το ψωμί της καθημερινότητας των απλών ανθρώπων  όπως τόσο παραστατικά αναφέρει στο παραπάνω απόσπασμα ο Αλ. Παπαδιαμάντης.

Η ιστορία της λαγάνας, λέει, πως είναι ο άρτος ο αζύμωτος που παρασκευάζεται χωρίς προζύμι. Συναντούμε τέτοιους «άρτους» από τα πολύ παλιά χρόνια, στις Γραφές ακόμα. Χρησιμοποιήθηκε σαν έδεσμα από τους Ισραηλίτες κατά τη νύχτα της Εξόδου τους από την Αίγυπτο υπό την αρχηγία του Μωυσή. Στη συνέχεια  επιβαλλόταν από το Μωσαϊκό Νόμο για όλες τις ημέρες της εορτής του Πάσχα, μέχρι που ο Χριστός στο τελευταίο του Πάσχα ευλόγησε τον ένζυμο άρτο.

Αν πάμε και πιο παλιά, από  τα πρώιμα χρόνια της αρχαιότητας θα δούμε πως η λαγάνα είναι μέρος της διατροφικής παράδοσης . Ο Αριστοφάνης στις “Εκκλησιάζουσες” λέει “Λαγάνα πέττεται” δηλαδή «Λαγάνες γίνονται». Και  όσοι έχουν ασχοληθεί με τον Αριστοφάνη λένε πως η λαγάνα που αναφέρει είναι άρτος με λάδι. Την συναντάμε και με την ονομασία πόπανα που είναι άρτος επίπεδος που προσφερόταν σαν θυσία στους θεούς και το αποκαλούσαν και λάγανα. Ο  Οράτιος στα κείμενά του αναφέρει τη λαγάνα ως “Το γλύκισμα των φτωχών”.

Γνωστή είναι και η ονομασία Πλακουντάρια  και μάλιστα «καπυρώδη» δηλ, αποξηραμένα, ψωμί  φτιαγμένο από σιμιγδάλι, ίσως,  και τηγανισμένο σε λάδι. Ονομάζεται  και αρτολάγανα και πάντα ήταν φτιαγμένη με αλεύρι καλής ποιότητας, κρασί, πιπέρι, μέλι, και γάλα.

Για την ετυμολογία της λαγάνας δεν υπάρχουν επιφυλάξεις, προέρχεται από το αρχαίο λάγανον.

Το λάγανον ανάγεται σε θέμα λαγ- από αμάρτυρο επίθετο λάγος που θα πει χαλαρός, απ’ όπου και λαγαρός ή λάγνος Το βρίσκουμε π.χ. στους Εβδομήκοντα, όπου τα λάγανα δεν ταυτίζονται με τα άζυμα ψωμιά (άρτους αζύμους πεφυραμένους εν ελαίω και λάγανα άζυμα κεχρισμένα εν ελαίω, στην Έξοδο).

Η λαγάνα είναι  άρρηκτα δεμένη στους νεότερους χρόνους με το ψωμί της Καθαρής Δευτέρας. Συνήθως ζυμώνεται και «πατιέται» με τα χέρια μόνο, για να γίνει επίπεδη. Και  έτσι την επόμενη της τελευταίας Κυριακής των Απόκρεων, της Τυρινής,  έχει την τιμητική της.

Την μέρα αυτή λοιπόν που ο άνθρωπος  καθαρίζει την ψυχή και το σώμα του για να φτάσει στο τέρμα δηλαδή  στο Πάσχα και να αναστηθεί ξανά με την Ανάσταση του Κυρίου, το ψωμί, το «σώμα» του Χριστού κατά τα  εκκλησιαστικά κείμενα είναι το βασικό έδεσμα. Κι επειδή έπρεπε να διαφέρει από αυτό των υπόλοιπων ημερών  της έδιναν και ένα ιδιόμορφο σχήμα, αυτό της λεγόμενης  “κυρα-Σαρακοστής”, που παριστάνει μια μακριά γυναίκα που έχει ένα σταυρό στο κεφάλι. Φτιάχνεται από ζυμάρι, αλάτι, αλεύρι και νερό που δεν έχει στόμα για να μην μιλάει και να κουτσομπολεύει όλες τις μέρες που κρατούσε η νηστεία μέχρι το Πάσχα. Έχει επτά πόδια όσες και οι εβδομάδες μέχρι το Μεγάλο Σάββατο όπου το έκρυβαν σε ένα ξερό σύκο ή σε ένα καρύδι και όποιος το έβρισκε ήταν ο τυχερός της επόμενης χρονιάς. Τα χέρια της είναι σταυρωμένα σαν να προσεύχεται και η ποδιά της γεμάτη με νηστήσιμα φαγητά. Τα πιο παλιά χρόνια την κρεμούσαν στο ταβάνι ή δίπλα στο εικονοστάσι και χρησίμευε σαν ημερολόγιο.

Επιμέλεια κειμένου : Ελένη Μπετεινάκη

ΠΗΓΕΣ:

Το ψωμί των Ελλήνων και τα γλυκίσματα, Νίκος και Μαρία Ψιλάκη, εκδ. Καρμάνωρ

Ελληνικές Γιορτές και έθιμα της Λαϊκής Λατρείας, Γ.Α. Μέγας, εκδ. Εστία