Παραμύθια του παλιού καλού καιρού....

Τα Παραμύθια του Σαββάτου… γράφει η Ελένη Μπετεινάκη*

Παραμύθια του παλιού καλού καιρού. Παραδόσεις, μαρτυρίες, ιστορίες για νεράιδες, γοργόνες, δράκους, στοιχειά, τελώνια, καλικάντζαρους και Λάμιες. Όσα φοβόταν κάποτε ο άνθρωπος τα κάνε η λαϊκή παράδοση παραμύθια, με κατορθώματα, φαντασία και λόγια να συνετίζουν, να μαγεύουν και να κόβουν κάποιες φορές την ανάσα. Τούτες οι ιστορίες είναι ο πλούτος ενός τόπου που πρέπει  να  μην σταματήσει πότε να μοιράζεται, να λέγεται ή να γράφεται. Να θυμούνται οι παλιοί, να μαθαίνουν οι νεώτεροι και να γευόμαστε όλοι τα ανεξήγητα του τότε…

Πως θα΄ταν η ζωή μας χωρίς τις παραδόσεις μας; Τι θα΄χανε να λένε οι αφηγητάδες στις βεγγέρες, στις πλατείες, στις μαζώξεις όλων. Και σήμερα όλα αυτά τα παραμύθια παραμένουν θησαυρός ανεκτίμητος!

Μαγικές ιστορίες από τα βάθη της γης, Φίλιππος Μανδηλαράς, εικ: Ειρήνη Ηλιοπούλου, εκδ. Πατάκης

Όλοι τους ξέρουμε τους δράκους, όλοι τους φοβόμαστε ή τους θαυμάζουμε για τα κατορθώματά τους. Ζουν στα παραμύθια, κι είναι πολλές οι ιστορίες που διηγούνται, τόσες που δεν τις βάζει ανθρώπου νους. Συνήθως ζουν σε δάση και φυλάνε πράγματα πολύτιμα για τους ανθρώπους. Κι είναι και πάλι σύνηθες ο πιο αντρειωμένος να τα βάνει μαζί τους κι ας χάνει τη ζωή. Μένει το ανδραγάθημα κι ο τόπος, ή μια πέτρα που όλοι ίσαμε τις μέρες μας θυμούνται κι ανιστορούν τα γεννούμενα!

Μαγικές ιστορίες από τα βάθη της γης του Φίλιππου Μανδηλάρα… Πραγματικά μαγικές, μοναδικές και υπέροχες. Μια σειρά βιβλίων – ιστοριών διασκευασμένα  από τον καλοτάλαντο  συγγραφέα στηριγμένη στην νεοελληνική μυθολογία και στις παραδόσεις του μεγάλου Νικολάου Πολίτη…

Άξια η προσπάθεια, μαγικό το αποτέλεσμα από ένα σύγχρονο, αγαπημένο και πολυδιαβασμένο παραμυθά. Τι να πρωτογράψει κάποιος για όλα τούτα τα ιστορήματα, τις θύμησες  που προκάλεσαν την σύγκριση με ιστορίες του δικού μου τόπου. Χίλια πράγματα μπορεί να πει αλλά νομίζω πως ο καθένας θα νοιώσει και θα βιώσει μια μοναδική εμπειρία και μαγεία μόνος τους, σαν τις διαβάσει. Μικρός ή μεγάλος στην ηλικία, θα΄ναι σαν να μαθαίνει για  τις ρίζες του τόπου, της γενιάς, των ανθρώπων που έζησαν στα ίδια μέρη, που χαν άλλα πιστεύω κι άλλες πεποιθήσεις για τη ζωή, τα πράγματα  τα μελλούμενα, τα ανεξήγητα!

Πέρα από τους δράκους είναι και τα Στοιχειά που προκαλούν πάντα ακόμα πιο πολύ το φόβο των ανθρώπων. Στοιχειά που φέρνουν το καλό στο σπίτι ή την κατάρα. Που χαρίζουν θησαυρούς αν είσαι υπομονετικός και καλός μαζί τους ή στάχτη και θανατικό σαν …τα αγριέψεις. Κι έχουν τη μορφή του « Αράπη» ή « Σαρακηνού»,   καποιες φορές, κι άλλοτε πάλι είναι φίδια που προκαλούν τους ανθρώπους  για να δουν τις διαθέσεις, τις ορέξεις και τις αντοχές τους.

Και φτάνουν οι ιστορίες στις Λάμιες , εκείνα τα άλλα δαιμονικά όντα που ΄ναι αδηφάγα με τους ανθρώπους που διψούν για αίμα και σωθικά των νιών. Σε κάποια μέρη της Ελλάδας λένε πως λάμιες είναι οι νεράιδες ή οι γοργόνες. Κι η νεοελληνική παράδοση θέλει με τα την γοργόνα την αδελφή του Μεγαλέξανδρου, τούτα τα πλάσματα της θάλασσας, όλα να τα ονομάζει  γοργόνες και να χουν όλες την ομορφιά και την χάρη των πιο όμορφων γυναικών και ας είναι  το μισό τους σώμα φτιαγμένο με λέπια και ουρά ψαριού…

Κι είναι οι τελευταίες ιστορίες αφιερωμένες στους καλικάντζαρους που ΄ναι κι αυτές μορφές της λαϊκής παράδοσης και πιο πολύ του δωδεκαήμερου των Χριστουγέννων. Αγαπημένες μορφές στα παραμύθια, δαιμονικά στις παραδόσεις που σκιάζουν τους ανθρώπους και προκαλούν ζημιές.

Όμορφες ιστορίες, μαγικές όπως αναφέρει κι ο τίτλος. Για την γραφή ή τρόπο διήγησης του Φίλιππου Μανδηλαρά  , θα πω μόνο πως με ταξίδεψε σε αλλοτινούς καιρούς, σε τόπους υπαρκτούς της δικής μου πατρίδας. Σαν αναγνώστρια και φανατική των παραδόσεων και των παραμυθιών, θεωρώ πως μπορώ να έχω άποψη να πω πως είναι από τις πιο καλογραμμένες, ταξιδιάρικες και καλοδουλεμένες διασκευές μύθων και παραμυθιών. 

Κι εσείς να τις διαβάσετε όλες, 15 μικρές ιστορίες είναι , μικρά διαμάντια, πολύτιμα στο νου και την καρδιά. Να μην ξεχνάμε, να μαθαίνουμε και να αφουγκραζόμαστε τα παλιά…

Για κάθε ηλικία, για κάθε άνθρωπο που αγαπά την παράδοση, τα παραμύθια , τα όμορφα του τόπου και του κόσμου ολάκερου…. 

Μαγικές Ιστορίες από την καρδιά του μεσημεριού, Φίλιππος Μανδηλαράς, εικ :Ειρήνη Ηλιοπούλου, εκδ. Πατάκης

Λένε πως οι νεράιδες φανερώνονται μόνο τα μεσημέρια, όταν ο ήλιος είναι πιο κοντά στη γη… Πάντα σαν σίφουνας είναι, σαν ανεμοστρόβιλος σε ξέφωτα, σε αλώνια, στα μέρη που΄χει τρεχούμενα νερά. Κι αν δεις τούτα τα νερά ακούνητα, πρόσεξε μην τα ταράξεις απότομα ή χωρίς προφύλαξη γιατί τότε ξυπνούν τα δαιμονικά θηλυκά της νεοελληνικής μυθολογίας και μπορεί να σε «καρφώσουν» κι είναι ο πόνος αβάσταχτος. Ένας νεραϊδάρης μπορεί να πει τα μυστικά κι ένας νεραϊδοπαρμένος ζει στον κόσμο τους και ας είναι με ανθρώπινη μορφή. Όποιον συναντήσουν του παίρνουν τη φωνή  γιατί  θέλουν  τα μυστικά τους να ‘ ναι κλεισμένα μόνο στον νεραϊδόκηπό τους. Κι είναι η ομορφιά τους ξακουστή με μακριά ξέπλεκα μαλλιά και άσπρο φόρεμα. Αερικά που το ντύσιμο τους φανερώνει την ελαφρότητα των ηθών, αν θυμηθούμε τις εποχές που αναφέρονται οι περισσότεροι θρύλοι. Πάντα γοήτευαν, πάντα προκαλούσαν το φόβο και την ίδια στιγμή το θαυμασμό και τη λαχτάρα να τις συναντήσεις. Κι είναι οι ιστορίες μυριάδες ανά τον κόσμο κι ο Φίλιππος Μανδηλαράς γνώστης καλά της παράδοσης και των θρύλων διασκεύασε πέντε από αυτές και δυο για στοιχειά, άλλα δαιμονικά αερικά των πηγαδιών και των δέντρων. Έγραψε ακόμη για τελώνια και γοργόνες κι όλα εκείνα τα μυθικά πρόσωπα που δίνουν φτερά στη φαντασία, στα μιλημένα από παλιά και σε ιστορίες που όμοιες τους δύσκολα να τις συναντήσεις σήμερα.

Λένε ακόμα πως τις νεράιδες αν θες να τις κρατήσεις κοντά σου πρέπει να πάρεις το μαντήλι τους αλλά πότε όσα παινέματα και λόγια και χάδια και να σου κάνουν μην τους το δώσεις πίσω γιατί θα γίνουν καπνός και θα χαθούν για πάντα από δίπλα σου. Λένε ακόμα πως όσες κατάφεραν και μπήκαν σε ανθρώπινο κύκλο να ζήσουν, πέρασαν δηλαδή τα όρια δεν έμειναν πολύ γιατί δεν άντεξαν… Και τέλος κάποιοι που ΄ναι στερημένοι από τα χάδια και τα λόγια των ανθρώπων ή που η ζωή κι οι Μοίρες δεν στάθηκαν τυχεροί μαζί τους κι όλοι τους μιλούν κοροϊδευτικά, έιανι εκείνοι που αποζητούν την ομορφιά, την χάρη και την συντροφιά των ξωτικών αυτών πλασμάτων, γιατί έτσι κι αλλιώς σε τίποτα δεν τους ωφελούσε ο κόσμος των γνωστικών και φρονιμεμένων ….

Λένε ακόμη πως αλλάζουν τα παιδιά των ανθρώπων μ εδικά τους που χουν σχεδόν την ίδια μορφή μόνο που είναι πιο καχεκτικά, αδύναμα και σχεδόν χωρίς φωνή και αλίμονο αν σου συμβεί…

Άλλοι πάλι λένε πως οι νεράιδες ξέρουν να σου δείξουν όλα τα μυστικά της μουσικής και πιο πολύ εκείνου του πανάρχαιου μουσικού οργάνου, της λύρας, που ΄χουμε εμείς οι Κρητικοί μιαν αγάπη πιο μεγάλη απ’όλους.…

Κι αν πάλι τύχει και κάποιος αγαπήσει μια απ΄αυτές πόσο μάλλον την πιο καλή, την πιο όμορφη, την πρώτη στο χορό και στη συντροφιά τους κι εκείνη αφού τον δοκιμάσει με χίλιους τρόπους τον πάρει μαζί της, άνδρα της,  εκείνος απαρνιέται τα ανθρώπινα, χωρίς σταλιά νοσταλγίας  και γίνεται κι αυτός αερικό…

Για τα στοιχειά των πηγαδιών και του  νερού έχουν γραφτεί και πάλι χίλια δύο κι είναι εκείνα που τα φυλάνε να μην τους πάρουν τα πολύτιμα τους , να μην αγγίξει ανθρώπινο χέρι όσα ορίζουν...

Όσο για τις γοργόνες, άλλες πλανεύτρες της θάλασσας και του νου. Απρόσιτες και ποθητές, μάγισσες και δαιμονικά με εκπληκτική ομορφιά και γλύκα στο τραγούδι, τη μουσική, τη φωνή.

Και αφήνει ο Φίλλιπος στο τέλος τα Τελώνια και τις ιστορίες τους. Πονηρά πνεύματα με διάφορες μορφές σαν φλόγα, σαν αερικά, σαν φτερωτοί δαίμονες που πιο πολύ συναντιούνται στα πελάγη πάνω  σε κατάρτια πλοίων σαν το καράβι του Καπεταν Μαθιού, που ΄ξερε και χαίρονταν κι έπαιζε μαζί τους….

Εκπληκτικές κι αυτές οι εννέα ιστορίες, μαγικές όπως κι οι άλλες. Γεμάτες εικόνες, συναισθήματα, προλήψεις και πεποιθήσεις παλαιότερων καιρών. Ιστορίες να θυμάσαι, να μαθαίνεις, να νοιώθεις τη δύναμη της Φύσης, των Στοιχειών, την Φαντασίας των Ανθρώπων, όταν δεν μπορούν να ερμηνεύσουν τα ανεξήγητα…

Μικρό το μέγεθος του βιβλίου, χωρεί ακόμα και σε τσέπη για να το πάρετε μαζί σας, τα μεσημέρια  του καλοκαιριού, σε εκείνη τη ραστώνη που καμιά φορά γεννάει και άλλες ιστορίες  μιας κι είναι  η ώρα που τριγυρνάνε τα αερικά  και ανακατώνουν τα γεννούμενα…

Για παιδιά και για μεγάλους…

Φίλιππε Μανδηλαρά, ευχαριστούμε για τούτα τα ταξίδια …με την ψυχή μας!

*Η Ελένη Μπετεινάκη είναι νηπιαγωγός

Δημοσιεύτηκε στο Cretalive.gr στις 5 Αυγούστου 2017 :http://www.cretalive.gr/culture/ta-paramythia-toy-sabbatoy-66