Τα Νεώρια…Της φυλακής ή της φύλαξης;

Της Ελένης Μπετεινάκη*

Με ένα ποδήλατο γυρίζω την πόλη χαράματα και αργά τα απογέματα. Και μαζεύω, εικόνες, μυρωδιές, ήχους, ιστορίες και ξεχασμένες γωνιές! Μια ανάσα στην πολύ πιεσμένη καθημερινότητα! Κι έχει τούτη η πόλη χιλιάδες τέτοια «μπιχλιμπίδια » για τα σεντούκια μου.

Μια πεταλιά στο ποδήλατο στο κατέβασμα και δυο τρεις παραπάνω σαν ανεβαίνεις τον δρόμο του λιμανιού ανάμεσα από τα πορτοκαλί σήματα που σε προστατεύουν κάπως από τα αυτοκίνητα. Κι εκεί, πολλές φορές  σκορπάς… τις καλημέρες ή τις καλησπέρες σου! Και τους ρίχνεις μια φευγαλέα κι αδιάφορη ματιά  κι ύστερα γυρνάς και  κοιτάς τη θάλασσα, τις βάρκες, τον «Άρχοντα» Κούλε  και ξεχνάς πως τούτα τα «αδέλφια του» δεν φταίνε που παραμένουν τόσο φτωχά, άσχημα  και μόνα. Και θες να φύγεις  γρήγορα πολύ, να μην κοιτάς άλλο…

Ψάχνοντας παλιές φωτογραφίες κι ένα σωρό γραφούμενα βλέπεις πως τούτος ο τόπος, τούτο εδώ το σημείο, ήταν γεμάτος ζωή τα παλιότερα χρόνια. Πως τα Νεώρια ήταν η καρδιά του λιμανιού, του εμπορίου, της κίνησης και η ψυχή της πόλης. Της πόλης, των πολιτών κι αυτών που τα …φυλάκισαν για πάντα!

Ναι, έτσι μου είπε μια μέρα ένα μικρός μαθητής μου και τότε συνειδητοποίησα πως για μια ακόμα φορά τούτος ο λαός έχει πει πάνσοφα λόγια: 

Από τρελό και από μικρό μαθαίνεις την αλήθεια, λέει η παροιμία. Κι ο μικρός είπε: «Κυρία γιατί έχουν φυλακίσει τις πέτρες και τις καμάρες στο λιμάνι;» 

Κι έμεινα σχεδόν αποσβολωμένη προσπαθώντας να σκεφτώ μια σοβαρή δικαιολογία που να ταιριάζει στην τόσο δύσκολη ερώτηση.  Έψαξα τις κατά καιρούς αναγγελίες, άρθρα, συνεντεύξεις, χρόνια που πέρασαν με υποσχέσεις και προσπάθησα   να θυμηθώ από πότε είναι στα «κάγκελα», στους κακάσχημους φράκτες και στις σιδεριές τούτα τα μνημεία. Δεν τα κατάφερα! Χρόνια ανεβοκατεβαίνω στο λιμάνι και η εικόνα αυτή έγινε πια τόσο συνηθισμένη και τόσο άχρωμη που δεν θυμάμαι αν ποτέ ήταν αλλιώς.

Μια ιστορία, μια κληρονομιά που αργοπεθαίνει, που φωτογραφίζεται από χιλιάδες ανθρώπους κάθε μέρα κι εμείς σαν περήφανοι πολίτες δείχνουμε ακόμα μια φορά πόσο πολύ μας ενδιαφέρει η αισθητική, το παρελθόν μα και το μέλλον τούτων των μοναδικών μνημείων που κατά λάθος τελικά μας δόθηκαν.

Δυτικά νεώρια λοιπόν… Γεμάτα χόρτα, εγκατάλειψη, σιδεριές και παραπήγματα που οι ιστορικοί και αρχαιολόγοι του μέλλοντος ίσως να μην μπορούν να καταλάβουν ποιο ήταν το πραγματικό υλικό που είχαν κτιστεί αφού ίσως το σίδερο να τα έχει ποτίσει ίσαμε εκεί που δεν …χρειάζεται.

Arsenali Vecchi η επίσημη ονομασία του 2^ου  συγκροτήματος των Νεωρίων και το συγκεκριμένο τμήμα τους αποτελεί μικρή εικόνα ντροπής σήμερα και με το καταπληκτικό και μοναδικό θέαμα των φωτισμένων  και φυλακισμένων μνημείων… τις νύχτες!

Ξεκίνησε να φτιάχνεται  το 1550 και ως το 1556 το συγκεκριμένο τμήμα,  είχε αποπερατωθεί,όλο το έργο, στην ενετροκρατούμενη Candia. Από ντόπια χέρια, που εργάζονταν σαν σκλάβοι, για φόρο ή οτιδήποτε άλλο. Οι ταρσανάδες  τούτοι, φιλοξενούσαν, κατασκεύαζαν, επιδιόρθωναν τις γαλέρες, τις μαρσιλιάνες, τα καραμουσάλια, τα παλάντρες, τους γρίπους, τα γαλιόνια κι όλα τα πλοιάρια μικρά ή μεγάλα των Ενετών και των ντόπιων ψαράδων…κάποτε! Τέσσερις επιμήκεις  θολοσκεπείς χώροι από τους 19 που κτίστηκαν οριστικά και τότε έκλειναν με μεγάλα ξύλινα θυρόφυλλα, σώζονται σήμερα. Και λίγο παραπέρα ένας ακόμη χώρος πιο δυτικά που στέκει κάπως καλύτερα, μόνο με μεγάλες ρωγμές! Τα Νεώρια όσα επέζησαν από σεισμούς, βόμβες και πυρπολήσεις καταστράφηκαν   τα περισσότερα τον 20ο  αιώνα για  τη διαμόρφωση  της νέας παραλιακής  λεωφόρου. Έμεινε το τμήμα  των  Arsenali Vecchi και  Arsenali Nuovi - Nuovissimi που…. αργοπεθαίνει!

Λένε πως μια εικόνα ισοδυναμεί με χιλιάδες λέξεις , τούτη η συγκεκριμένη κρύβει κι αναστεναγμούς και κουνήματα κεφαλιού θλίψης για την πόλη και  την «καμπούρα »μας.

«-Άρχοντα, ξέρω πως κι εσύ λυπάσαι μαζί μου. Αλλά μόνο εμείς οι δυο το νοιώθουμε τελικά…Κι οι γλάροι, ίσως, που καμιά φορά ξεχνιούνται και πετούν από απέναντι.»

Έφυγα γρήγορα με το ποδήλατο … Ποιος ξέρει, ίσως μια μέρα…

*Ελένη Μπετεινάκη, Νηπιαγωγός 
Δημοσιευτηκε στην εφημερίδα Πατρίς στις 24 Απριλίου 2017: http://www.patris.gr/articles/314552?PHPSESSID=158ne29nhdptipk03k5i9375o6#.WP75ezclFdg 

και στο cretalive.gr στις 25 Απριλίου 2017: http://www.cretalive.gr/opinions/