Χρόνια σας πολλά κ.Άντερσεν … Χρόνια πολλά παιδικό βιβλίο…!

“…Το να ζεις μόνο δεν είναι αρκετό, είπε η πεταλούδα. Πρέπει να έχεις λιακάδα, ελευθερία και ένα μικρό λουλούδι…” Xανς Κρίστιαν Άντερσεν

 Της Ελένης Μπετεινάκη*

  

Eχουν περάσει  210 χρόνια από την 2^α Απριλίου του 1805, σαν σήμερα, και  το παραμύθι της ζωής του πιο μεγάλου παραμυθά στον κόσμο παραμένει αναλλοίωτο στο χρόνο γιατί είναι πέρα για πέρα αληθινό …Είναι διπλή γιορτή τούτη η  μέρα, εκτός από γενέθλιος του Χάνς Κρίστιαν Άντερσεν,  έχει καθιερωθεί απ΄ άκρη σ΄άκρη του πλανήτη να γιορτάζουν τα παιδικά βιβλία, τα παραμύθια ίσως  κι όλοι όσοι τα αγαπούν, μαζί  και οι  συγγραφείς και οι εικονογράφοι.

«…Σουτ! Αρχίζει το παραμύθι! Όταν τελειώσει, θα ξέρουμε περισσότερα απ΄ότι τώρα…» Χ.Κ.Άντερσεν

Μια φορά κι έναν καιρό, λοιπόν, πριν πολλά πολλά χρόνια στις 2 Απριλίου του 1805, σε μια μικρή πόλη της Δανίας, την Οντένσε, γεννιέται ο Χανς , γιός ενός φτωχού τσαγκάρη και μιας πλύστρας. Είναι ένα πολύ μικρό αγόρι , αδύναμο και καχεκτικό με πολλή φαντασία και ταλέντο στην ποίηση, στο θέατρο και στη δημιουργία ιστοριών. Σε ηλικία 7 χρονών βλέπει την πρώτη θεατρική του παράσταση κι αποφασίζει πως όνειρο της ζωής του είναι να γίνει ηθοποιός. Μένει ορφανός στα 11 του χρόνια και κάνει χίλιες δυο δουλειές για να επιβιώσει. Το όνειρο του μένει ανεκπλήρωτο, όμως συνεχίζει να ελπίζει και να δημιουργεί με την φαντασία του ιστορίες .Τις  παίζει με κούκλες σε ένα  μικρό κουκλοθέατρο που έχει κατασκευάσει  ο ίδιος, για να ξεφεύγει από την μοναξιά του. Με πολλές δυσκολίες καταφέρνει να τελειώσει το Γυμνάσιο στα 23 του χρόνια, λένε με βοήθεια πολλών επιφανών ανδρών της εποχής ανάμεσά τους κι ο ίδιος ο βασιλιάς της Δανίας Φρειδερίκος ο 6^ος. Από το 1822 γράφει συνεχώς …Βρισκόμαστε στα 1828 και ο Χανς καταφέρνει να πετύχει τις εξετάσεις και να γίνει δεκτός στο πανεπιστήμιο της Κοπεγχάγης. Δεν ολοκληρώνει ποτέ τις σπουδές του, συνεχίζει όμως το γράψιμο  και σιγά σιγά  αρχίζει  να γίνεται γνωστός. Ένα από τα έργα που γράφει παρουσιάζεται στο Βασιλικό Θέατρο . Στα 1835 καταφέρνει να γράψει το πρώτο του ολοκληρωμένο βιβλίο για παιδιά. Οι ιστορίες του δημιουργούν ταραχή στους λογοτεχνικούς κύκλους .Όπως  λένε οι κριτικοί, « ένα νέο αστέρι γεννιέται». Τα παιδιά αρχίζουν να τον αγαπούν .Πιστεύουν πως είναι  ένας άγγελος που γράφει ωραίες ιστορίες . 

Του αρέσουν πολύ τα ταξίδια και γράφει αρκετή ταξιδιωτική λογοτεχνία. Στις 15 Μαρτίου  1841 ανεβαίνει στο ατμόπλοιο « Λεωνίδας » και στις 19 του ίδιου μήνα   καταφέρνει να έρθει στην Ελλάδα. Ενθουσιασμένος  γράφει στο ημερολόγιό του :

«…Πέρα απ τη φωτεινή γαλάζια θάλασσα με χαιρετά η Ελλάδα. Αγνάντια από τα μάτια μου ο Μοριάς με το χιονόσκεπο βουνό να στράφτει στις  λιαχτίδες, και το δελφίνι που πετά και χαίρεται το κύμα».  Με μια άμαξα κυκλοφορεί στην Αθήνα , στο Θησείο , στο Φάληρο, στον Κολωνό. Ανεβαίνει στην Ακρόπολη στις 2 Απριλίου του 1841 και γιορτάζει εκεί τα γενέθλια του κλείνοντας τα 36 του χρόνια . Μαγεύεται από τον Παρθενώνα  και τον επισκέπτεται  σχεδόν καθημερινά : « Στενά μονοπάτια σε οδηγούν ανάμεσα σε σπασμένα κιονόκρανα που είναι,σαν το χιόνι, εκθαμβωτικά λευκά…» έγραψε ένα βράδυ επιστρέφοντας στο μικρό ξενοδοχείο όπου έμενε, στην οδό Ερμού,  στην « Πόλη της Μινέρβας» , όπως αποκαλεί την Αθήνα, « με τρία φράγκα ημερησίως » σε ένα δωμάτιο με θέα τον δρόμο. Ο Πειραιάς αναφέρει έχει « περίπου 120 σπίτια…» και ο δρόμος  προς την πρωτεύουσα που «…λίγα χρόνια πριν ήταν απλώς ένας βάλτος…» μοιάζει πια με εθνική οδό.

Στην Αθήνα που μένει περίπου έναν μήνα καταφέρνει να πραγματοποιήσει δυο επιθυμίες του. Με την βοήθεια της δανικής παροικίας και των αδελφών Κρίστιαν και Θεόφιλου Χάνσεν, αρχιτεκτόνων που έκτισαν πολλά από τα σπουδαία  κτίρια των Αθηνών,  όπως το Πανεπιστήμιο, την Ακαδημία , τη Βιβλιοθήκη και το Νομισματοκοπείο κατάφερε να διαβάσει  έργα του σε λογοτεχνικούς κύκλους της Αθήνας  και να γίνει δεκτός από το βασιλικό ζεύγος.

Το 1867 η πόλη του η Οντένσε του χαρίζει το « κλειδί της πόλης ». Συνεχίζει να γράφει και να εκδίδει τα βιβλία του αντλώντας τα θέματα του από τον χαρακτήρα του αιώνιου παιδιού, από μύθους, θρύλους και μπαλάντες της χώρας του. Τον πόνο και την αποτυχία την διαδέχεται στα παραμύθια του η γενναιοδωρία και η ελπίδα στη δικαιοσύνη.

Ένα ακόμα ατύχημα στη ζωή του σε μεγαλύτερη ηλικία πια  σημαίνει και το τέλος του. Ενώ κοιμάται πέφτει από το κρεβάτι του και τραυματίζεται σοβαρά . Περνούν τρία ολόκληρα χρόνια που δεν καταφέρνει να αναρρώσει και φεύγει από την ζωή στις 4 Αυγούστου  1875 έχοντας ξεπεράσει τα σύνορα της χώρας του , τον χώρο και τον χρόνο. Το όνομά του θα ταυτιστεί  με τα παραμύθια. Μέσα από αυτά ψιθυρίζει ένα μήνυμα στα παιδιά :

« Αν έχεις ένα όνειρο , μπορείς να γράψεις για τον εαυτό σου μια μαγευτική ιστορία !» 

Και να θυμάστε λέει  : « Τα παραμύθια είναι περήφανα. Έρχονται μόνο όταν τους αρέσει…»

Πολλά τα παραμύθια που έχει γράψει, όπως : « Η μικρή γοργόνα»,  « οι μαγικές γαλότσες», « Το ασχημόπαπο που έγινε κύκνος», « τα καινούργια ρούχα του Αυτοκράτορα», « Το κοριτσάκι με τα σπίρτα», « Η βασίλισσα του χιονιού», « Η μαγική κασέλα», « Τα κόκκινα παπούτσια », « Η πριγκίπισσα και το μπιζέλι», « Η τοσοδούλα » , « Ο γιός του μπαλωματή», « Το μικρό χριστουγεννιάτικο έλατο», « Ο καπνοκαθαριστής  και η βοσκοπούλα »,  « Ο μολυβένιος στρατιώτης», « οι αγριόκυκνοι» και τόσα άλλα.

Στον μαγικό κόσμο που δημιούργησε ο Άντερσεν όλοι και όλα έχουν δικαίωμα στη ζωή και στην αγάπη, άνθρωποι, ζώα ακόμη και αντικείμενα. Λένε πως μετουσίωνε και τους έρωτες που ο ίδιος δεν έζησε και τους έδινε την αθανασία όπως ο Σβούρος που έμεινε μόνος του ή ο Κνουδ που τον εγκατέλειψε η Γιοχάνε.Όπως ο Μολυβένιος στρατιώτης που αγάπησε ως το θάνατο την όμορφη μπαλαρίνα ή ο παλιάτσος που είδε την αγαπημένη του κολομπίνα να παντρεύεται άλλον. Όπως  ο Ιμπ που τόσο πολύ ήθελε την Χριστίνα κι εκείνο το έλατο το χριστουγεννιάτικο που όλο κάτι ήθελε στην ζωή του, ανικανοποίητο πάντα. Ο ίδιος ήταν σαν να έπαιρνε μέρος  στα ιστορίες του κι ήταν περισσότερο απ΄όλους τους ήρωες  του το «Ασχημόπαπο» που περίμενε καρτερικά την αναγνώριση ώσπου μεταμορφώθηκε σε έναν πανέμορφο κύκνο. Τραγούδησε την φύση, την αγάπη  την ίδια τη ζωή κι ο λόγος ήταν όπως έγραψε σε ένα από τα ποιήματα  του …το τραγούδι του ανθρώπου δεν τελειώνει ποτέ !

Κι έζησε αυτός στον χρόνο …κι εμείς που τον ακούμε και τον διαβάζουμε ,ακόμα τον τιμούμε και τον θυμόμαστε!

Σήμερα λοιπόν μια τόσο ξεχωριστή μέρα για το παιδικό βιβλίο η Διεθνής Οργάνωση Βιβλίων για την Νεότητα ( IBBY) στέλνει το φετινό της μήνυμα για την Παγκόσμια Ημέρα του Παιδικού Βιβλίου με τίτλο :  Πολλοί πολιτισμοί – μια ιστορία!

Το 2015 υπεύθυνοι για το υλικό του εορτασμού είναι το Τμήμα των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων και το μήνυμα έγραψε η Marwa Obaid Rashid Al Aqroubi,συγγραφέας παιδικών βιβλίων και Πρόεδρος του Τμήματος των ΗΑΕ της ΙΒΒΥ και τη  φιλοτέχνησε η Nasim Abaeian.

Η Διεθνής Οργάνωση Βιβλίων για τη Νεότητα ( ΙΒΒΥ)  προς τιμήν  του Χανς Κρίστιαν Άντερσεν,   καθιέρωσε από  το 1966 να γιορτάζεται η Παγκόσμια ημέρα Παιδικού Βιβλίου στις 2 Απριλίου,  με σκοπό να εμπνεύσει στα παιδιά την αγάπη για το διάβασμα και να προκαλέσει την προσοχή των μεγαλυτέρων στο παιδικό βιβλίο. Κάθε χρόνο μια χώρα είναι υπεύθυνη για το μήνυμα που μεταφράζεται σε πάρα πολλές γλώσσες ανά τον κόσμο και τη δημιουργία αφίσας που επίσης διανέμεται παντού. 

Tο φετινό μήνυμα έχει σαν τίτλο του  : Πολλοί πολιτισμοί – μια ιστορία

« Μιλάμε πολλές γλώσσες κι έχουμε ρίζες διαφορετικές

Μοιραζόμαστε όμως τις ίδιες ιστορίες»

Παγκόσμιες Ιστορίες...Λαϊκά παραμύθια

Είναι η ίδια η ιστορία που μας έχουν πει

Με διαφορετικές φωνές.

Με διαφορετικά χρώματα.

Δεν αλλάζει όμως ποτέ

Αρχή...

Πλοκή...

Και τέλος...

Είναι η ίδια ιστορία που ξέρουμε όλοι και την αγαπάμε

Την ακούσαμε όλοι.

Σε διαφορετικές εκδοχές,με διαφορετικές φωνές.

Αλλά πάντα η ίδια

Υπάρχει ένας ήρωας...μια πριγκίπισσα...ένας κακός

Δεν έχει σημασία η γλώσσα, τα ονόματα ή τα πρόσωπα.

Είναι πάντα η ίδια...Αρχή...Πλοκή...και Τέλος

Πάντα εκείνος  ο ήρωας, εκείνη η πριγκίπισσα, εκείνος ο κακός

Αναλλοίωτοι από αιώνες

Μας κρατούν συντροφιά… Μας ψυθυρίζουν στα όνειρά μας

Μας νανουρίζουν το βράδυ

Οι φωνές τους έχουν σβήσει από καιρό

Αλλά ζουν για πάντα στην καρδιά μας

Γιατί μας φέρνουν κοντά σε μια χώρα μυστηρίου και φαντασίας

Κι έτσι οι διάφοροι πολιτισμοί ενώνονται όλοι σε ...Μιά ιστορία.

( Μετάφραση: Λότη Πέτροβιτς – Ανδρουτσοπούλου)

Σήμερα λοιπόν είναι  μια μεγάλη γιορτή... Η γιορτή των βιβλίων! Σίγουρα υπάρχουν χιλιάδες βιβλία που έχουν γραφτεί για παιδιά. Το δικαίωμα  της επιλογής είναι αυτό που τα ξεχωρίζει . Η διαχρονικότητά τους, η ιστορία τους, τα μηνύματα που περιέχουν αλλά και η απόλαυση που νοιώθει ένας μικρός αναγνώστης διαβάζοντας  ένα παιδικό βιβλίο, κάνει την διαφορά. Ίσως θα έπρεπε να ΄ναι μια μέρα σήμερα, επίσης, αφιερωμένη στα παιδιά. Στα παιδιά που με την φαντασία τους μας ταξιδεύουν όπως και τα βιβλία. Αφιερωμένη και στους παραμυθάδες τούτου του κόσμου που στ΄ αλήθεια είναι πολλοί. Στους συγγραφείς που με το ταλέντο τους μας χαρίζουν ώρες ξεγνοιασιάς και περιπέτειας, χαράς και απόλαυσης , κάθαρσης και σκέψης, μα και στους εικονογράφους που χωρίς τα δικά τους πινέλα και φαντασία που ζωντανεύουν τόσους χάρτινους ήρωες ς, οι ιστορίες μπορεί  και να ήταν διαφορετικές και άχρωμες!

Xρόνια σας πολλά κ. Άντερσεν, που πάντα θα ζεις μέσα στις καρδιές μας…

Xρόνια σου πολλά παιδικό βιβλίο…

Xρόνια σας πολλά συγγραφείς  και εικονογράφοι  του κόσμου…

Xρόνια πολλά σ΄όλα τα παραμύθια γιατί χωρίς αυτά η ζωή δεν  θα ΄χε καθόλου φαντασία και …όνειρο!

*Η Ελένη Μπετεινάκη είναι νηπιαγωγός



Δημοσιεύτηκε στο Cretalive.gr στις 2 Απριλίου 2015 :Εδώ! 
Και στη Μηχανή του Χρόνου, στις 4 Απριλίου 2015 στον παρακάτω σύνδεσμο :http://www.mixanitouxronou.gr