Αρχιμηνιά, Πρωτομηνιά κι αρχή καλός μας Χρόνος !

Της Ελένης Μπετεινάκη*

«…Κρύο τσουχτερό είχε τούτη η Παραμονή Πρωτοχρονιάς. Ένας ήλιος με δόντια ξεπρόβαλε πότε πότε πίσω από τα σύννεφα χαρίζοντας μας ματιές και χαμόγελα, μισά. Κρύωνε μάλλον κι εκείνος και κρυβόταν να προστατευτεί  από τον φίλο του τον Άνεμο που όλο τριγύριζε και έψαχνε …τα πάντα. Αναποδογύριζε κάδους, τραβούσε πέρα δώθε ένα σωρό χαρτιά. Δεν ήξερα τι έψαχνε και για μια στιγμή που χα κολλήσει το πρόσωπό μου στο τζάμι, σαν να κατάλαβα, σαν να είδα! Έψαχνε να βρει το δικό του το γράμμα στο Αι Βασίλη, εκείνο που έλεγε πως ήθελε και εκείνος να κοπάσει, μέρα που΄ταν. Να κάτσει στο σπιτικό του, να φάει σαν αερικό που ΄ταν  μαζί με τη γυναίκα την κυρά Θύελλα, που όλο νευρίαζε χρονιάρες μέρες, γιατί λέει  τριγύριζε παντού, δεν μαζευόταν. Κι όταν πια θύμωνε πολύ έπαιρνε τις γειτονιές και κανένας δεν μπορούσε να την σταματήσει… Το τοπίο άλλαζε κι ένας μεγάλος χαμός επικρατούσε στη γη. Σε λίγο άκουσα τη φωνή του μπαμπά μου. Γρήγορα, είπε, να προλάβουμε. Δεν κατάλαβα τι θα προλαβαίναμε, όμως μέσα σε ελάχιστο χρόνο είχαμε μπει όλοι στο φορτηγό με προορισμό, τη Χώρα, την πόλη μας. Κι εκεί σαν φτάσαμε για μένα ξεκίνησε η μαγεία. Ένα μεγάλο Χριστουγεννιάτικο δέντρο, στην πλατεία της πόλης και δίπλα του ο Αϊ Βασίλης με τον τάρανδο του. Πανύψηλοι κι οι δυο στα παιδικά μου μάτια, άπιαστοι και πανέμορφοι. Πίστευα τόσο πολύ στον Αϊ Βασίλη που δεν μπορούσα να πιστέψω πως τούτος εδώ που ήταν μπροστά μου ήταν ψεύτικος. Πλησίασα στο αυτί και του ζήτησα με όλη μου την λαχτάρα το δώρο μου για εκείνη τη χρονιά. Εκείνος με πήρε αγκαλιά, με ανέβασε στον ταρανδό του και το κλικ μιας φωτογραφικής μηχανής ακούστηκε  σαν γδούπος στον αέρα. Κι ύστερα αρχίσαμε να κάνουμε βόλτες στα μαγαζιά, στον μεγάλο δρόμο με εκείνες τις βιτρίνες που ήταν γεμάτες παιχνίδια, όνειρα και άπιαστες επιθυμίες. Όλα τα ήθελα, όλα μου άρεσαν, όλα ήταν τεράστια στα μάτια μου, όμορφα και ονειρεμένα. Η μαμά βιαζόταν, έπρεπε να προλάβουμε το επισκεπτήριο είπε… Ο παππούς μας περίμενε από το πρωί. Μέρες στο νοσοκομείο, μόνος σχεδόν και σήμερα θα΄χα κι εγώ τη χαρά να καθίσω πάλι στα γόνατά του. Σε εκείνο το άσπρο, άδειο δωμάτιο που αχνά θυμάμαι ο παππούς μου ήταν πελώριος. Με άσπρα μαλλιά, γένια  που είχαν μακρύνει πολύ από την τελευταία φορά που τον είδα είχε εκείνο το χαμόγελο που πάντα θα θυμάμαι όσο ζω, και δυο χέρια που με έσφιξαν με δύναμη.

-Παππού, είσαι ο Αϊ Βασίλης, του ψιθύρισα στο αυτί; Μόνο το σκουφί σου δεν βλέπω!

Ο πάππους μου, ο Γρηγόρης,  ήταν ένας γίγαντας για μένα, πανύψηλος, αρχοντικός και πάντα , πάντα φορούσε μπότες μαύρες κι εκείνη την βράκα των Κρητικών. Άσπρο πουκάμισο κι ένα γιλέκο που από την τσέπη του κρεμόταν ένα χρυσό ρολόι. Είχε στολιστεί και μας περίμενε…δεν ήθελε να είναι ξαπλωμένος στο κρεβάτι!

Δεν μίλησε, μου χαμογέλασε μόνο, μου κλείσε το μάτι, συνωμοτικά και με έσφιξε ακόμα πιο πολύ στην αγκαλιά του. Ένα μικρό πακέτο είδα τότε στο πλαϊνό κομοδίνο. Κι εκείνος είπε: «Να το ανοίξεις, αύριο το πρωί και να με θυμάσαι πάντα!»

Δεν θυμάμαι πολλά μόνο πως σαν φύγαμε, κρατούσα το δώρο μου πολύ σφιχτά, ακόμα και τη νύχτα που για πρώτη φορά, παραμονή πρωτοχρονιάς χιόνισε στο δρόμο για το χωριό. Ήταν τόσο πολύ το χιόνι, τόσο πυκνό που όλα τα αυτοκίνητα είχαν σταματήσει λίγα χιλιόμετρα πιο κάτω από τον τόπο μας κι όλοι όλοι μαζί περπατούσαμε με τα πόδια ίσαμε το χωριό. Θυμάμαι, πως ο μπαμπάς μου με κρατούσε πάνω στους ώμους του κι εγώ τυλιγμένη στο κασκόλ μου, με γάντια κατακόκκινα δεν πίστευα αυτό που ζούσα κι έβλεπα. Νύχτα πολύ, κι όμως έβλεπα παντού το κατάλευκο « χρώμα» του χιονιού.

Είχε και φεγγάρι η βραδιά και αστέρια λαμπερά, πίστευα πως από στιγμή σε στιγμή θα έβλεπα το έλκηθρο του Αϊ Βασίλη να ξεπροβαίνει στον ουρανό. Είχε και τραγούδια, χριστουγεννιάτικα και γέλια και όμορφες κουβέντες από μια μεγάλη παρέα ανθρώπων που δεν ένοιωθαν κρύο, μόνο χαρά! Δεν ξέρω τι ώρα φτάσαμε στο χωριό, δεν θυμάμαι αν ήταν μέρα ή ακόμα νύχτα. Θυμάμαι πως σαν άνοιξα τα μάτια μου το δώρο του παππού μου ήταν δίπλα μου. Ένας κουμπαράς, ένα ροζ γουρουνάκι  γεμάτος χρήματα, χρυσά μου φάνηκαν όλα τα νομίσματα, και μια γραφή: « Να πάρεις εσύ, ό,τι θέλεις!».

Ο παππούς μου έφυγε για πάντα δυο μέρες αργότερα… Ο δικός μου Αϊ Βασίλης, γιατί για μένα αυτή τη μορφή έχει πάντα, έμεινε στην ψυχή, στη ζωή μου με ανεξίτηλη γραφή και χρώμα. Άσπρο, κόκκινο, μαύρο και χρυσαφί και εκείνο το γουρουνάκι των 5 χρόνων μου υπάρχει ακόμα! Κι η φωτογραφία στις Τρεις Καμάρες με τον ψεύτικο Αϊ Βασίλη!

Καλή Χρονιά, να μην ξεχνάτε τους παππούδες, τις γιαγιάδες, τους πολύτιμους θησαυρούς των παιδικών και όχι μόνων χρόνων της ζωής μας!*…»

Ιανουάριος ή Καλαντάρης της Χρονιάς, είναι το επίσημο όνομά του, που ξεκινάει μια πορεία γεμάτος δώρα, χαρές, προσδοκίες κι ελπίδα. Δεν είναι τυχαίο πως η ονομασία του είναι παρετυμολογία  από το ρήμα γ ε ν ν ώ  - Γενάρης, δηλαδή η  εποχή που γεννιούνται γιδοπρόβατα ή Γεννολοητής για τον ίδιο ακριβώς λόγο. Τον λένε ακόμα Κλαυδευτή γιατί είναι ο μήνας που κλαδεύουν τα δέντρα. Μεσοχειμώνα  γιατί είναι το δεύτερο παιδί του. Είναι ο μήνας του πιο λαμπρού φεγγαριού που διευκολύνει του « έρωτες των γάτων» κι έτσι του προσδίδουν το προσωνύμιο Γατόμηνας .Αλλού τον φωνάζουν Μεγαλομηνά αφού ξεκινάει την καινούργια χρονιά και Τρανό και Πρωτάρη. Αλλού πάλι τον φωνάζουν Κρυαρίτη γιατί το κρύο του είναι πολύ δυνατό ή Γελαστό γιατί έχει τις περίφημες αλκυονίδες ημέρες.

Οι Καλικάντζαροι μένουν ακόμα στη γη για λίγες μέρες και έτσι  βοήθησαν  να αναπτυχθούν  τα έθιμα των μεταμφιέσεων σε όλα τα μέρη της Ελλάδας από την αρχή του ως και την μέρα των Φώτων σαν αποκορύφωμα .

Η 1η του μήνα αλλά και του χρόνου είναι μέρα γεμάτη έθιμα, παρατηρήματα και μαντέματα. Ο Άγιος Βασίλης έχει μοιράσει απλόχερα πριν καλά καλά ξημερώσει τα δώρα του και οι άνθρωποι αρχίζουν να ζουν την νέα περίοδο. Σημαίνει τούτη μέρα τις δύο μεγάλες αντιθέσεις, το τέλος και την ίδια στιγμή, την αρχή. Η βασιλόπιτα έχει κοπεί από το βράδυ που συμβολίζει την πράξη μετάβασης από τον παλιό στο νέο χρόνο με μια ολόκληρη τελετουργία στο κόψιμό της. Είναι ο στερεωτικός  και θρεπτικός άρτος   με μια σκέψη προσφοράς και προς τους νεκρούς.

Και τώρα σειρά έχουν τα « πρωτοακούσματα» και « πρωτοαντικρίσματα » και του λεγόμενου ποδαρικού. Είναι η συνήθεια να παρατηρείται ποιος θα μπει πρώτο ς στο σπίτι την νέα χρονιά. Σε μερικούς μάλιστα τόπους για  να εξασφαλιστεί η καλοχρονιά το ποδαρικό το έκανε ο ίδιος ο νοικοκύρης ή ο πρωτότοκος γιος της οικογένειας ή ένα παιδί που ήξεραν όλοι ότι ήταν τυχερό. Στην Κρήτη τα πιο παλιά χρόνια ο ξένος που θα μπαίνε  πρώτος στο σπίτι κρατούσε μια πέτρα , την άφηνε στη μέση και άρχιζε τις ευχές που συμπεριελάμβανε τους ανθρώπους και τα ζώα του σπιτιού . Τον κερνούσαν άπ όλα τα γλυκίσματα κι έφευγε. Στο  Ηράκλειο αλλά και στα Χανιά πήγαιναν ένα εικόνισμα από βραδύς στην εκκλησία και έπρεπε  πρώτο να μπει στο σπίτι από τον πρωτότοκο γιο .Στην πραγματικότητα ο Άγιος έκανε το ποδαρικό κι έτσι η καλοτυχία ήταν δεδομένη. Στη Κάρπαθο έβαζαν ένα άσπρο σκύλο πρωί πρωί μέσα στο σπίτι και του έδιναν να φάει μπακλαβά έτσι λεγαν το σπίτι σκύλιαζε και οι άνθρωποι γινόταν πολύ δυνατοί…

Βασικό ήταν κι ίσως σε κάποια μέρη παραμένει το σπάσιμο του ροδιού ( Ρογδιού  στην Κρήτη) τούτη τη μέρα. Είναι ένα έθιμο με πολλές εκδοχές . Το πετάει στη μέση του σπιτιού ο νοικοκύρης κι όταν σπάσει τα χιλιάδες σπόρια του που γεμίζουν τον τόπο είναι  σαν τα αγαθά που θα γεμίσουν όλη τη χρονιά. Τα μαζεύουν την επόμενη μέρα και τα δίνουν στα ζώα τους για να τους φέρει τύχη και στις κότες για να κάνουν περισσότερα αυγά.

Είναι η μέρα της « καλής χέρας » δηλαδή  κάθε είδους δώρου που προσφέρεται στους άλλους και ιδιαίτερα χρήματα στα παιδιά. Στα παλιότερα  χρόνια τα παιδιά γυρνούσαν σε συγγενικά σπίτια λίγο μετά που ήξεραν ότι το ποδαρικό είχε γίνει  και αφού καλημέριζαν φιλούσαν το χέρι του οικοδεσπότη περιμένοντας να τηρήσει και αυτός το εθιμοτυπικό.

Είναι η μέρα που έχει την τιμητική του ο « Βολβός της πρωτοχρονιάς» ή σκίλλη , αθανατοκρομμύδα ή σκιλλοκρομμύδα. Είναι εκείνο το αθάνατο φυτό που είναι  πάντα πράσινο και μπορεί να ανθίσει ακόμα κι αν οι ρίζες του δεν είναι στο χώμα. Την καθαρίζουν καλά από χώματα και την κρεμούν στην εξώπορτα  και η καινούργια ζωή θα ‘ ρθει στο σπιτικό ή στο στάβλο… Σήμερα το συναντάμε στις αγορές τυλιγμένο σε αλουμινόχαρτο , ωστόσο παραμένει το πρώτο φυτό που θα μπει στο σπίτι με την ιδιότητα της αναγέννησης.

Είναι η μέρα την μαντείας και των τυχερών παιχνιδιών .Πρώτο μάντεμα το φλουρί της βασιλόπιτας. Αλλά τα περισσότερα  αποδίδονται στα όνειρα της πρώτης νύχτας του χρόνου. Τα κορίτσια κρατούσαν λίγη ζύμη από την βασιλόπιτα την αλάτιζαν και την έψηναν το βράδυ της Πρωτοχρονιάς. Αυτόν που θα έβλεπαν τη νύχτα στον ύπνο τους να τους δίνει νερό θα ήταν  ο μελλοντικός τους σύντροφος.

Τα παρατηρήματα δε  πάμπολλα. Οι βοσκοί έβλεπαν όπως πλάγιαζε ο σκύλος τους , οι γεωργοί παρατηρούσαν τον καιρό κι αν είχε καλοκαιριά την Πρωτομηνιά τότε για σαράντα μέρες θα ναι και κακοκαιρία. Οι άνθρωποι όλοι πρόσεχαν να μην κλάψουν εκείνη τη μέρα ή να μην χάσουν τίποτα γιατί αυτό θα τους συντρόφευε όλο το χρόνο.

Ακόμα την Πρωτοχρονιά δεν φτιάχνουν καφέ. Ο καφές ήταν πίκρα. Και δεν έβγαινε τίποτα από το σπίτι, ούτε χάρισμα μα ούτε και δανεικό .Δεν έπρεπε να σπάσει γυαλί καθρέφτης  και αν  αφήναν την πόρτα ανοιχτή και έμπαινε ένας  χοίρος , τότε το ανδρόγυνο του σπιτιού θα χήρευε με κάποιον από τους δυο.

Ξεχωριστό είναι και στις μέρες μας το πρωτοχρονιάτικο τραπέζι. Πρέπει να είναι πλούσιο και με αφθονία αγαθών που προοιωνίζουν το πέρασμα  ολόκληρου  του χρόνου. Στο τραπέζι εκτός από φαγητά πρέπει να τοποθετηθούν και βάζα με μέλι, καρπούς και κλαδιά ελιάς σύμβολα όλα ευτυχίας και θαλερότητας. Αλλά και φλουριά σαν σημείο ευτυχίας. Η βασιλόπιτα  όπου δεν έχει κοπεί από το προηγούμενο βράδυ θα ναι το βασικό γλύκισμα του τραπεζιού. Η ανάδειξη με την εύρεση του νομίσματος ς του τυχερού του σπιτιού είναι μια συνήθεια που θα θυμούνται όλοι στην διάρκεια της χρονιάς. Λέγανε μάλιστα παλιότερα πως αν το τυχερό νόμισμα έπεφτε σε ανύπανδρο μέλος της οικογένειας τότε σίγουρα αυτό θα παντρευόταν πριν ακόμα κλείσει ο νέος χρόνος.

Ο Άγιος Βασίλης, ο δικός μας, που γιορτάζει τούτη τη μέρα είναι  ένας άνθρωπος ζευγολάτης που έρχεται από την Καισάρεια . Από την παραμονή του έφτιαχναν ένα δίσκο πράματα με πηχτή, ψάρια, και το κομμάτι του από τη βασιλόπιτα , ένα πιάτο τυρί, γλυκό , ένα ποτήρι νερό , τα άφηναν πάνω στο τραπέζι για να  τραταριστεί μόνος του. Αφού έτρωγε πίστευαν πως περνούσε κι από το στάβλο να ευλογήσει τα ζώα που για αυτό το λόγο την παραμονή της Πρωτοχρονιά αλλά κι ανήμερα έχουν ειδική περιποίηση.

Την Πρωτοχρονιά οι μυλωνάδες έριχναν μέσα στην τρύπα του μύλου σταφίδες και σύκα και καρύδια για να  τα βρει το ξωτικό και να καλοαλέσει. Οι βαρκάρηδες πήγαιναν στη βάρκα τους νερό, γλυκά, ρόδια και νομίσματα για να την ασημώσουν . Ήταν επίσης η μέρα που έπρεπε να ανανεωθεί το νερό με το καινούργιο. Θα πήγαιναν στις βρύσες με χίλια δυο καλούδια για να εξευμενίσουν τις νεράιδες , τα ξωτικά και τα στοιχειά που βρίσκονταν εκεί. Το νερό μέχρι να  πάει στο σπίτι έπρεπε να ναι αμίλητο και σαν έμπαιναν μέσα κρατούσαν  ένα κλαδί ελιάς που χτυπούσαν τους νοικοκυραίους του σπιτιού τους  καλημερίζανε και τους λέγανε σαν πρώτη κουβέντα «Χρόνια  πολλά». Σ΄άλλα  μέρη της Ελλάδας έφερναν τη μαλλιαρή , πέτρα με πλήθος από βρύα, από τη θάλασσα  που εξασφάλιζε την αφθονία των αγαθών.

Και φτάνουμε στις 6 του Γενάρη με την μεγάλη γιορτή των Θεοφανείων. Είναι «θεότρομη» γιορτή επειδή αγιάζονται τα νερά και φεύγουν οι καλικάντζαροι. Οι άνθρωποι πίστευαν πως την προηγούμενη το βράδυ άνοιγαν οι ουρανοί κι ότι και να ζητούσαν θα γινόταν και μάλιστα τα κορίτσια ξαγρυπνούσαν  τούτη τη νυχτιά γύρω από μια γλάστρα βασιλικού γιατί πίστευαν πως μόλις  άνοιγαν οι ουρανοί, αυτός άνθιζε… Πίστευαν επίσης πως η θάλασσα γινόταν γλυκιά και πίνονταν , και πως τα ζώα στους στάβλους αποκτούσαν ανθρώπινη λαλιά. Επίσης πως εκτός από τα νερά που αγιάζονταν , βαφτίζονταν και οι άνεμοι και όποιος φυσούσε εκείνη  τη στιγμή θα φυσούσε κι όλο το χρόνο.

Όλοι γνωρίζουμε την εικόνα του παπά που με την αγιαστούρα του ραντίζει κι ευλογεί τα σπίτια τούτη τη μέρα έτσι ώστε να διώξει τα παγανά και να ‘ ρθει πάλι η ισορροπία παντού. Στο  χέρι του κρατάει βασιλικό που οι ανύπανδρες κοπέλες τον άλλαζαν με τον δικό τους που είχαν φροντίσει να κρατήσουν από τις γλάστρες που είχαν φυτευτεί τον Μάιο και τον έβαζαν στο εικόνισμα. Το΄χαν σίγουρο πως ο γάμος θα ερχόταν μέσα στον ίδιο χρόνο ύστερα απ΄ αυτό. Σ΄ αλλά μέρη πάλι στην Ελλάδα οι νοικοκυρές  που κατάφερνα να πάρουν λίγο γέννημα από το δισάκι του παπά το έβαζαν  στις κότες τους και γεννοβολούσαν. Αλλού σταύρωναν  το σπίτι τους με τέσσερα κεριά που κολλούσαν στους τοίχους για να φύγουν οριστικά οι καλικάντζαροι. Έπαιρνα ν ύστερα τη στάχτη από τη φωτιά του τζακιού που έκαιγε όλο το Δωδεκαήμερο και την έριχναν στις τέσσερις  γωνιές του σπιτιού. Προφυλάσσονταν έτσι από τα ζούδια και όλα τα κακά. Η στάχτη  τούτη που έχει το συμβολισμό της αναγέννησης έφερνε καλοτυχία και χαρά στο σπίτι.

Την επόμενη μέρα στις 7 του μήνα  είναι του Αϊ Γιαννιού του Βαπτιστή. Μεγάλη  γιορτή επίσης με πολλά έθιμα με βασικό εκείνο των λιτανειών σε πολλά χωριά κρατώντας  δοχεία με νερό και κλωνάρια δέντρων που τα βύθιζαν μέσα και έβρεχαν ο ένας τον άλλον . Είναι γνωστές επίσης οι μεταμφιέσεις και ιδιαίτερα στην περιοχή της Μακεδονίας με εξέχουσα εκείνη των Παμπόγερων , ανδρών με παλιά ρούχα και κουδούνια που γυρίζουν τους δρόμους με σκοπό να τρομάξουν τους υπόλοιπους .

Στις 8 του Γενάρη , της Αγίας Δομνής ή  η μέρα της Μπάμπως, δηλαδή της μεγάλης γιορτής των γυναικών που βρίσκονταν σε ηλικία που μπορούν να τεκνοποιήσουν. Το  τιμώμενο πρόσωπο της μέρας ήταν η μαμή του χωριού  που την γέμιζαν δώρα χρήσιμα για αυτήν, όπως πετσέτες και σαπούνια . Η μέρα ευνοεί και αστεία με ψεύτικους φαλλούς και κλείνει με συμπόσιο στο σπίτι της μαμής που οι γυναίκες μπορούσαν να μεθύσουν. Οι άνδρες εκείνη την ημέρα πρέπει να  μένουν κλεισμένοι στα σπίτια του .

Επόμενη γιορτή στο καλαντάρι είναι του Αγίου Αντωνίου στις 17 του Γενάρη,  που λένε πως τότε σκεπάζεται με χιόνια όλος ο κόσμος και όλα γίνονται άσπρα σαν τα μαλλιά και τα γένια του. Ενώ στις 18 είναι του Αγίου Αθανασίου που συνοδευόταν με θυσία βοδιού ή προβάτου για την υγεία ολόκληρης της κοινότητας των βοσκών. Ακόμα και στα σπίτια εκείνη τη μέρα έσφαζαν ένα πετεινό για το καλό όλων των μελών της οικογένειας. Ούτε οι γυναίκες έκαναν κάποια δουλειά εκείνη τη μέρα, ήταν η μέρα της Άσπρης,  δηλαδή της ξεκούρασης.

Ακολουθεί η γιορτή του Αγίου Γρηγορίου στις 25  και ο μήνας κλείνει  με μία κατεξοχήν σχολική γιορτή εκείνη των Τριών Ιεραρχών στις 30 του μήνα.

Καλό μήνα !

*Η Ελένη Μπετεινάκη είναι νηπιαγωγός

ΠΗΓΕΣ:

Ελληνικές Γιορτές και έθιμα της λαϊκής Λατρείας , Γ.Α.Μέγα, Εστία, 2012

Χριστουγεννιάτικα και των γιορτών, Δημ. Σ. Λουκάτος, εκδ. Φιλιππότη

Λαϊκές τελετουργίες στην Κρήτη, Νίκος Ψιλάκης, εκδ. Καρμάνωρ

Εφημερίδα ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ

 *«Λόγια του Αέρα», Συλλογή Διηγημάτων, Ελένη Μπετεινάκη, 2014

Παραμονή Πρωτοχρονιάς, μέρες γιορτών, αναμονή της πιο αγαπημένης βραδιάς των μικρών παιδιών....

Τα παραμύθια του Σαββάτου…γράφει η Ελένη Μπετεινάκη*

Παραμονή Πρωτοχρονιάς, μέρες γιορτών, αναμονή της πιο αγαπημένης βραδιάς των μικρών παιδιών. Οι καλικάντζαροι έχουν ήδη γεμίσει τον κόσμο με σκανταλιές, τα γλυκά κονταροχτυπιούνται στις πιατέλες, τα δώρα έχουν την τιμητική τους, κι εκεί μακριά κάπου στο Βόρειο Πόλο όλα είναι έτοιμα…. Μια τελευταία ματιά στα χιλιάδες γράμματα, στα χιλιάδες πακέτα, στο έλκηθρο που ίσως να χρειάζεται μια μικρή επισκευή και …η μαγεία σε λίγο θα ξεκινήσει… Άραγε υπάρχει Άγιος Βασίλης; Αν πιστεύετε στα Χριστούγεννα,στην Πρωτοχρονιά  και στα παραμύθια…τότε όλα είναι αλήθεια!

Τι θα έκανα αν ήμουν Αι Βασίλης,Τατιάνα  Ζωγράφου, εικ: Μαρία Μπαχά, εκδ. Καλέντης

Τι θα έκανα αν ήμουν ΑΊ Βασίλης… Πολλοί από μας  έχουμε αναρωτηθεί για αυτό ακριβώς το «θέμα», κάποια στιγμή της ζωής μας . Και πόσα διαφορικά έχει  σκεφτεί ο καθενας μας, ανάλογα τις ανάγκες, την εποχή, τις μπόρεσες και τα όνειρα. Στο βιβλίο της Τατιάνας Ζωγράφου δύο παιδιά, ο Άγης και η Λεωνή, προσπαθούν να μας πουν  τι σκέφτονται και τι θα έκαναν αν γινόταν εκείνα …  Άγιος Βασίλης. Θα προσπαθούσαν να έμπαιναν στα όνειρα, θα ψαχούλευαν τα συρτάρια των μεγάλων, και τις τσέπες τους κρυφά, θα αναρωτιόνταν για  τις συζητήσεις των βουλευτών, θα απορούν για τη ζωή των φαντάρων. Θα πήγαιναν σε νοσοκομεία, θα σιωπούσαν στις πρόβες των χορωδιών, στα θέατρα, θα επισκέπτονταν σχολεία, θα γύριζαν τον κόσμο στα σημαντικά και όμορφα μονοπάτια του σε βουνό ή θάλασσα.

Και θα αναρωτιόνταν αν όλα τα παιδιά της γης θέλουν δώρα από τον Αι Βασίλη, αν οι μεγάλοι κάνουν τα πράγματα καλά ή σοφά, γιατί υπάρχουν όπλα, γιατί όλοι όσοι ασχολούνται με τις τέχνες είναι κατάλληλοι, γιατί οι περισσότεροι δάσκαλοι φωνάζουν  χωρίς λόγο, γιατί οι μαθητές δεν νοιάζονται για τη γνώση, γιατί η φύση είναι τόσο πολύ ….κατεστραμμένη

Τα δώρα που θα έφερναν θα ΄ταν πολύ διαφορετικά. Θα΄χαν ειρήνη, αγάπη, συντροφικότητα, βοήθεια, μουσική. Θα ΄χαν όλα αυτά που κάποιοι ξεχνούν, θα χαν ζωή πραγματική από αυτήν  που μόνο τα παιδιά ξέρουν να χαρίζουν στους άλλους με την απλότητα, την αθωότητα και την ειλικρίνεια των ματιών τους.

Η Τατιάνα Ζωγράφου λέει πως το βιβλίο της είναι ένα μανιφέστο γεμάτο μηνύματα αφύπνισης. Ένα βιβλίο, λοιπόν,  γεμάτο συνείδηση, σκουντήματα και μεγάλες αλήθειες, αυτές που γνωρίζουν τα παιδιά και πολλές φορές δυσκολεύονται να εκφράσουν. Ένα βιβλίο με την ομορφιά και την απλοϊκότητα των σχεδίων της Μαρία Μπαχά  γεμάτο χρώμα, ζωή και γιορτινή διάθεση.

Ένα βιβλίο για μεγάλους και παιδιά που διαβάζεται όλο το χρόνο, για να μην ξεχνάμε, για να μην συνεχίσουμε να καθόμαστε στα εύκολα, στα δεδομένα, στους καναπέδες της ηρεμίας μας!

Τα δώρα του Αγίου Βασίλη, Astrid Mola,εικ: Dorothea Ackroyd, εκδ. Μοντερνοι Καιροί.

Πλησιάζει η πρωτοχρονιά κι ένα μικρό αγόρι, ο Στέφανος,  γράφει  το γράμμα του στο Αι Βασίλη. Ένα μικρό καράβι του ζητεί για την χρονιά που έρχεται. Σαν το τελειώσει, ανοίγει το παράθυρο και το αφήνει στο περβάζι. Τότε  αντιλαμβάνεται πως ο Αστερένιος του, δηλαδή το γράμμα του ,πλησιάζει μια αχτιδοφώτιστη ουράνια μπάλα και βλέπει με ενθουσιασμό πως μέσα της κρύβει ένα χρυσόφτερο άγγελο. Είναι ένας από τους ταχυδρόμους του ουρανού τους χιλιάδες που υπάρχουν και μεταφέρουν ειδήσεις, γράμματα, δώρα και χίλια δύο αλλά στα παιδιά. Είναι οι άγγελοι αυτοί σαν ξωτικά που φτιάχνουν τα δώρα για την μεγάλη μέρα της Χαράς των παιδιών. Κι είναι η πολιτεία τους σαν τις δικές μας με ζαχαροπλαστεία, φούρνους και εργαστήρια. Οι μέρες είναι γεμάτες δουλειά στην παιχνιδούπολη κι αναβρασμός υπάρχει παντού. Πρόγραμμα, συνέπεια, διάθεση και ευχές μοιράζονται οι μικροί άγγελοι. Πέφτουν με τα μούτρα στη δουλειά για να ευχαριστήσουν όλα τα παιδιά, ίσαμε  την τελευταία μέρα που πια ξετυλίγουν την μεγάλη ανεμόσκαλα του ουρανού και προσπαθούν να φτάσουν στη γη, να μοιράσουν όλα τα παιχνίδια. Μόνο που το τελευταίο σκαλί παραμένει ακόμα ψηλά  και στο τέντωμα η σκάλα  σπάει… Αρχίζουν όλοι να κατρακυλούν και τότε εμφανίζεται ο ένας και μοναδικός Άγιος Βασίλης με το έλκηθρο του που θα  σώσει τους αγγέλους, τα δώρα, θα τους κάνει βοηθούς του και το παραμύθι θα γίνει ακόμα πιο μαγικό!

Μια ιστορία για τον Αι Βασίλη, τις ετοιμασίες των ημερών, τα αδύνατα που συμβαίνουν  μόνο αν τα πιστεύεις και τη μαγεία της μίας και μοναδικής βραδιάς που η ψυχή γεμίζει από αγάπη, λαχτάρα, όνειρα και επιθυμίες ! Μια τρυφερή και διαφορετική ιστορία για τους βοηθούς του Αι Βασίλη γεμάτη χρυσόσκονη και όμορφες εικόνες.

Ένα βιβλίο που ανακάλυψα τυχαία σε  bazaar βιβλίων, στο Χριστουγεννιάτικο Κάστρο, σε εκπληκτική τιμή και μαγεύτηκα από τις εικόνες του… Ψάξτε το, δεν κυκλοφορεί έυκολα, αλλά αξίζει!

Άγιε Βασίλη, θα μου κάνεις τη χάρη; Μαρία Παπαγιάννη, εικ: Έλλη Γρίβα, εκδ. Πατάκης

Ποιος είναι ο Αγαπημένος Άγιος των παιδιών; Σωστά μαντέψαμε όλοι. Είναι ο Άγιος Βασίλης! Μόνο  που κάποιες φορές τούτη η πίστη και η αγάπη κλονίζεται.. Λίγο η ηλικία, λίγο κάποιες αναποδιές της ζωής και η προσμονή μπαίνει σε δεύτερη μοίρα. Ο Φίλιππος θέλει δώρο από τον Άγιο Βασίλη ένα τόξο του Ρομπέν των Δασών, αν μπορεί φέτος, αλλά πιο πολύ ζητάει στο γράμμα του να προσπαθήσει ο Άγιος να πείσει τον μεγαλύτερο αδελφό του, τον Χάρη,  πως …Υπάρχει. Ο άγιος Βασίλης προβληματισμένος πολύ, αρχίζει να ψάχνει λίγο περισσότερο τους λόγους, την αιτία αυτής της δυσπιστίας του επίσης μικρού αγοριού. Και τότε , εκείνη την νύχτα τη μαγική που όλα μπορούν να συμβούν γίνεται ένα ακόμη «θαύμα». Ο Χάρης, που δεν πίστευε στον Άγιο Βασίλη θα κάνει την πρώτη συναρπαστική του βόλτα με το έλκηθρο του Αγίου, θα γνωρίσει τις χώρες του πολέμου, τα παιδιά που δεν έχουν τίποτα και θα καταλάβει πως το δικό του πρόβλημα είναι πολύ μικρότερο και ας έχει πια στη ζωή του δυο πατερίτσες!

Η Σάσα είναι ένα μικρό κορίτσι από τη Ρωσία που  σαν έρχεται στην Ελλάδα και παγαίνει πρώτη μέρα στο σχολείο, θα αντιμετωπίσει βλέμματα, σχόλια και θα νοιώσει μια μεγάλη απογοήτευση. Φίλος της θα γίνει η Άρια, το μικρό σκυλάκι της κ. Αϊντα που αναλαμβάνει να πηγαίνει βόλτα καθημερινά. Η ζωή του κοριτσιού ξετυλίγεται σιγά σιγά  μέσα από μικρές καθημερινές μάχες με την ίδια της την ψυχή, την αγωνία να κερδίσει την αγάπη των συμμαθητών της και την θέση της στην τάξη και την κοινωνία.  Αρχίζει μαθήματα πιάνου και …γράφει στον μπαμπά της που της λείπει πολύ.

Κάποια στιγμή παρά τις δυσκολίες τα πράγματα αλλάζουν και αιτία θα είναι  τα όμορφα Χριστουγεννιάτικα στολίδια που φτιάχνει μόνη της η Σάσα και που θα μαγνητίσουν τα βλέμματα  και τις ψυχές όλων των παιδιών της τάξης. Ένα «ιερός σκοπός» θα μπει στη ζωή όλων των συμμαθητών της και η κυρία Μάρθα, από την Καντίνα του σχολείου θα κάνει το πρώτο μεγάλο της ταξίδι χάρις στην συνεργασία, την ιδέα και την αγάπη των παιδιών. Όσο για τη Σάσα, θα καταλάβει τι σημαίνει Άγιος Βασίλης την βραδιά της Πρωτοχρονιάς, τα μεσάνυχτα, και η ευτυχία θα πλημυρίσει  την ψυχή και το πρόσωπο της.

Ιστορίες διαφορετικές, τρυφερές, γεμάτες αγάπη, θαύματα και ζωές που δεν απέχουν πολύ από την αλήθεια. Ιστορίες  γραμμένες  από την Μαρία  Παπαγιάννη που μας θυμίζουν πως όλα τα αδύνατα μπορούν να συμβούν αρκεί να τα πιστέψουμε που γίνεται,  στ΄ αλήθεια. Ιστορίες Χριστουγεννιάτικες και όχι μόνο, ιστορίες ζωής, της διπλανής πόρτας. Ιστορίες γεμάτες αγάπη, μοναξιά, προσμονή και θάρρος. Παραμύθια ή αλήθειες των καιρών και των εποχών μας. Θα μπορούσαν να είναι μόνο παραμύθια, γιατί μιλούν για το άπιαστο, όμως πόσα θαύματα συμβαίνουν σήμερα και πόσες παρόμοιες ζωές σαν αυτές των ηρώων της Μαρίας δεν υπάρχουν; Πόσα παιδικά χαμόγελα σκορπιούνται αυτές τις μέρες,  από εκείνες τις μικρές χαρές που μόνο …ένας άγιος… θα μπορούσε να καταφέρει, στις παιδικές ψυχές.

Το βιβλίο κυκλοφόρησε πριν από μερικά χρόνια, παραμένει όμως πάντα επίκαιρο κι αγαπημένο και πιο πολύ για τα μηνύματα που μεταφέρει. Κι είναι πολλά, που ξεχειλίζουν στο μυαλό και στην ψυχή όμως μέρες που είναι ένα θα ξεχωρίσω  :

«Έτσι, είπε ο Άγιος Βασίλης κι έβαλε το χέρι του στην καρδιά του. Εδώ μέσα κρύβεται πάντα όλη η αλήθεια. Όταν σου συμβαίνει κάτι και νομίζεις πως όλος ο κόσμος χάνεται, ακούμπα το χέρι σου στην καρδιά σου. Η αγάπη που κρύβεις μέσα της θα σε  ζεστάνει και θα σου δείξει τον δρόμο!».

Διάβασα την 12^η έκδοση… μακάρι ίσαμε του χρόνου να΄χει άλλες τόσες!

Καλή Χρονιά!

*Η Ελένη Μπετεινάκη είναι νηπιαγωγός

Δημοσιέυτηκε στο Cretalive.gr στις 31 Δεκεμβρίου 2016 :http://www.cretalive.gr/culture

Ο Τρακατρούκας …στο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Κρήτης!

Κι ήρθαν οι καλικάντζαροι στο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Κρήτης, την Πέμπτη 29 Δεκεμβρίου 2016. Εκεί γύρω στις 10.30 το πρωί, παρά τις πολύ κακές καιρικές συνθήκες, τα παιδιά και οι γονείς τους αψήφησαν το τσουχτερό κρύο και τη βροχή και γέμισαν με παραμυθόσκονη  όλον τον τόπο και υπέροχες κατασκευές. 

 

Η Ελένη Μπετεινάκη παρέα με τον Τρακατρούκα και όλους τους φίλους του, αφηγήθηκε τις περιπέτειες των μικρών τριχωτών πλασμάτων που στα μάτια των παιδιών και στα παραμύθια έχουνε άλλες μορφές. Με την μαγική λέξη « καλικαντζαρούμ …» γίναμε όλοι καλικάντζαροι, μπήκαμε στην ιστορία και γίναμε οι καλύτεροι βοηθοί του Τρακατρούκα!

 

Κι ύστερα ήρθε η στιγμή, η μαγική, που οι καλικάντζαροι κι ο ίδιος ο Τρακατρούκας πήρε ζωή μέσα από τον πηλό με την μοναδική τέχνη και ταλέντο του Βασίλη Πολιτάκη.

Σας ευχαριστούμε όλους με την ψυχή μας, εμείς τα παραμυθένια καλικαντζαράκια, που μας αγαπάτε τόσο πολύ και γι αυτό συνεχίζουμε να υπάρχουμε!

Πολλές ευχαριστίες και στο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Κρήτης, στην Εύη Αλμπαντάκη που δημιουργεί όλες μου τις κούκλες και στα παιδιά που είναι πάντα εκεί μαζί με τους γονείς τους.

Μια μεγάλη αγκαλιά σε όλους και μια πιο μεγάλη στη Ραφαέλα, στον Δημήτρη και στον Θοδωρή που αγαπάνε τόσο τα βιβλία και τα παραμύθια, που είναι εκεί, και που ο Τρακατρούκας θα τους έχει πάντα δίπλα του!

 

Ανανεώνουμε το ραντεβού μας στην πλατεία Ελευθερίας στο Χριστουγεννιάτικο Κάστρο. Την Τετάρτη 4 Ιανουαρίου 2016, στις 18.00 το απόγευμα, όπου λίγο πριν τελειώσει η παραμονή των καλικάντζαρων πάνω στη γη, ο Πι και ο Φι  που τα κάνουν όλα στη στιγμή θα μας κρατήσουν συντροφιά με ένα ολοκαίνουργιο παραμύθι !

Καλή Χρονιά σε όλους!

Ελένη Μπετεινάκη