Του Αγίου Φανουρίου σήμερα…

 Να φανούν τ΄ αφανέρωτα!

Της Ελένης Μπετεινάκη

Στο γραφικό εκκλησάκι του αγίου Φανουρίου στο Βενεράτο που΄ναι κτισμένο μπροστά από ένα πελώριο βράχο βρέθηκα και πάλι τούτη τη χρονιά, μέρες πριν την γιορτή.
Στο φαράγγι προσπάθησα να ...μπω περπατώντας ανάμεσα σε νερά (όχι πολλά), δέντρα και ομορφιά από εκείνες που σε κάνουν να λες πως υπάρχουν αληθινά παραμύθια γύρω σου. Τόπος που περιμένεις να δεις νεράιδες ή ξωτικά και μια απόλυτη σιωπή παντού με μυρωδιά από φρεσκοβαμμένο ασβέστη ολόγυρα σε μίαν αυλή γεμάτη πλατάνια, σκιά και θαυμασμό. Μαζί μου συνοδοιπόρος πάντα ο Κωστής και ...οι κούκλες μου που ταίριαζαν απόλυτα με το περιβάλλον.

Κι ύστερα μια βόλτα στο Βενεράτο, απαραίτητη.

Αφορμή για όλα αυτά, η γιορτή του αγίου στις 27 του Αυγούστου…

Γεμάτη κι η Κρήτη με εξωκλήσια, όπου κι αν βρεθείς σε πεδιάδες βουνά, χαράδρες. Κι όλα έχουν μια ιστορία πίσω τους που χάνεται πολλές φορές στα βάθη των αιώνων. Και τούτο το εκκλησάκι έχει επιγραφή  πως φτιάχτηκε από του Ενετούς γύρω στα 1600, λεηλατήθηκε , καταστράφηκε επι Τουρκοκρατίας και ανακαινίσθηκε στα 1931 έχοντας ς πια προφανώς διαφορετική μορφή από το αρχικό κτίσμα.  Την ώρα που πήγαμε υπήρχε ακόμα ερημιά. Μια μεγάλη νταμιτζάνα μόνο με κανελλάδα σε μια σκιερή γωνιά θύμιζε πως κάτι θα γινόταν στην Χάρη του Αγίου πιο μετά. Εμεί ανάψαμε κερί και χαθήκαμε μέσα στα πλατάνια προσπαθώντας να ακολουθήσουμε την ροή του μικρού ποταμού  Απόλλωνα να βρεθούμε στη Γρα Σπηλιάρα με τα αγριοπερίστερα και την απίστευτη ομορφιά της…

Κι έδωσα υπόσχεση και τάμα στον Άγιο Φανούρη του Βενεράτου πως θα φτιάξω και πάλι φανουρόπιτα το βράδυ, για όλα εκείνα τα χαμένα της ζωής και της ύλης και πως του Χρόνου που θα επιτρέπονται οι πολλές χαρές και τα πανηγύρια θα ερχόμουν ξανά ….

Την  έφτιαξα λοιπόν την πίτα μου με την ίδια συνταγή που έδωσε κάποτε η αγαπημένη μου φίλη η Ιωάννα Σταμούλου *και δεν σας κρύβω πως πέτυχε. (Μόνο που αντί να βάλω κονιάκ, σαν γνήσια κρητικιά, έβαλα ρακή…)  

Ύστερα έψαξα πολύ να βρω τι κρύβεται πίσω από τούτη τη γιορτή  και πως καθιερώθηκε κι έμαθα ένα σωρό θρύλους και παραδόσεις που ακόμα και στις μέρες μας καλά κρατούν!

Είναι λοιπόν ο άγιος που φανερώνει όλα τα χαμένα, ζώα, πράγματα αλλά και την Τύχη. Σε όλες τις εικόνες παριστάνεται να κρατά ένα κερί αναμμένο κι στην πίστη του λαού θεωρείται πως ήταν μάντης. Λένε πως ήταν κατεξοχήν άγιος των  Δωδεκανήσων όπου τυχαία βρέθηκε μια εικόνα του στα 1350 στη Ρόδο , στα ερείπια μιας εκκλησιάς. Εικονιζόταν με στρατιωτικά ρούχα  και κρατούσε στο χέρι του ένα σταυρό και μια λαμπάδα. Πάνω στην εικόνα διακρινόταν ξεκάθαρη η γραφή με το όνομα του, Άγιος Φανούριος. Τούρκοι την βρήκαν την εικόνα και την παρέδωσαν στον Μητροπολίτη του νησιού τον Νείλο κι εκείνος από τα χαλάσματα ξανάφτιαξε την παλιά εκκλησιά κι αφού ο άγιος αυτός ήταν άγνωστος σε όλους μέχρι τότε, καθιέρωσε για μέρα της γιορτής του την ημέρα που βρέθηκε η εικόνα. Η λατρεία του γρήγορα διαδόθηκε παντού ιδιαίτερα στο Αιγαίο και την Κρήτη. 

Το «θαύμα του αγίου Φανουρίου» την εποχή της Ενετοκρατίας  δεν μας είναι ίσως και τόσο γνωστό. Όταν  τότε τρεις διάκονοι που ήθελαν να χειροτονηθούν ιερείς από Ορθόδοξο Αρχιερέα και αφού οι Λατίνοι δεν τους επέτρεπαν να συμβεί αυτό στην Κρήτη μετέβηκαν στο Τσιρίγο των Κυθήρων και στην επιστροφή τους στο νησί έπεσαν θύματα Αγαρηνών πειρατών που τους μετέφεραν στη Ρόδο και τους πούλησαν σκλάβους. Είχαν ακούσει για την εικόνα του Αγίου Φανουρίου και παρακαλώντας ο καθένας χωριστά τους αφέντες τους κατάφεραν να πάνε να την προσκυνήσουν. Παρακάλεσαν εκείνοι στον Άγιο να τους ελευθερώσει από την σκλαβιά τους. Ο Άγιος Φανούριος άκουσε τις προσευχές τους και την νύχτα παρουσιάστηκε στους αφεντάδες των ιερέων λέγοντας  τους να τους  ελευθερώσουν αλλιώς  θα τιμωρούνταν σκληρά. Εκείνοι αντίθετα συνέχισαν να τους βασανίζουν αλύπητα για δυο συνεχόμενα βράδια ώσπου λένε πως την τρίτη μέρα τυφλώθηκαν οι Αγαρηνοί Αφεντάδες  κι έμειναν παράλυτοι. Ο Άγιος παρουσιάστηκε για τρίτη φορά στους δυνάστες των ιερέων και τους είπε πως αν δεν τους ελευθερώσουν τότε η υγεία τους θα χειροτερέψει ακόμα πιο πολύ . Εκείνοι φοβούμενοι  πια για χειρότερα  έδωσαν  γραπτή υπόσχεση για την απελευθέρωση των τριών ιερέων  μέσα στον ίδιο το ναό του Αγίου Φανουρίου. Αμέσως έγιναν  καλά και πλήρωσαν όλα τα έξοδα να επιστρέψουν οι τρεις ιερείς στην Κρήτη. Εκείνοι για να ευχαριστήσουν τον Άγιο αντέγραψαν ακριβώς την εικόνα του και την μετέφεραν στο νησί φτιάχνοντας εκκλησία και διαδίδοντας την λατρεία του,ίσαμε τις μέρες μας.  Kι έγινε ο Άγιος τούτος από τους πιο σημαντικούς στο νησί μας. Η παράδοση ήθελε επίσης για λόγους που σχεδόν αγνοούνται να θεωρήσουν την μητέρα του αμαρτωλή κι εκείνον νόθο παιδί. Άλλοι λένε πάλι πως ήταν πολύ σκληρή με τους φτωχούς και δεν έδινε ποτέ και τίποτα σε κανέναν. Η ψυχή της δεν πήγε ούτε στην κόλαση κι όσο κι αν προσπάθησε κι ο ίδιος της ο γιος να τη σώσει δεν τα κατάφερε. Έτσι λοιπόν βγήκε η συνήθεια να φτιάχνουν την ημέρα που γιορτάζει ο Άγιος γλυκόπιτες και να τις μοιράζουν σε όλους , τους περαστικούς, γνωστούς κι άγνωστους με τη σύσταση  να ευχηθούν να συγχωρεθεί η μητέρα του Αγίου.

Ο μελετητής της ελληνικής λαογραφίας Γιώργος Αικατερινίδης κατέγραψε μια ενδιαφέρουσα παράδοση για τη μητέρα του Αγίου στις Βρύσες Μεραμπέλλου όπως αναφέρεται στο βιβλίο  των Νίκου  και  Μαρίας Ψιλάκη, "Το ψωμί των Ελλήνων και τα γλυκίσματα της λαϊκής μας παράδοσης":

"Η μάνα του Αγίου δεν ήκαμε καλό ποτέ τζη. Μόνο ένα κρομμυδύφυλλο ήδωσε μια βολά σ'ένα διακονιάρη. Σαν απόθανε ήβραζε σ'ένα καζάνι με πίσσα και ο Άγιος αρώτησε: α-Γιάντα η μάνα μου είναι εκειά μέσα;

Ο Μιχαήλ Αρχάγγελος τ'απηλοήθηκε: -Γιατί δεν ήκαμε ποτέ καλό. Να ρίξομε το κρομμυδόφυλλο που ήδωσε κι ανέ τηνέ σηκώσει να βγει επάνω, να σωθεί...

Ερίξανε το κρομμυδόφυλλο και η μάνα ντου βγήκε στα χείλια του καζανιού μαζί με τρεις άλλες γυναίκες που πιαστήκανε κι αυτές από το κρομμύδι. Μα η μάνα ντου τώσε δίνει μια σπρωξιά και πέφτουνε πάλι μέσα. Τοτεσάς λέει ο Αρχάγγελος: Θωρείς πως κι επαέ είναι ακόμη κακή.

Τοτεσάς ο Άγιος Φανούριος ζήτησε μια χάρη: Να μην πηγαίνουνε πράμα γι'αυτόν, μόνο για τη μάνα ντου για να λένε να τση συγχωρέσει ο Θεός..."

Ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης  πάλι  στο διήγημά του "Γουτού Γουπατού"  αναφέρει σχετικά : "Όσοι επικαλούνται τον Άγιο Φανούριον οφείλουν να λέγουν: Θεός σχωρέσ' τη μητέρα του Αγίου Φανουρίου. Θεός σχωρέσ' την."

Η σχέση του αγίου με την Κρήτη είπαμε πως χρονολογείται από τα χρόνια των Ενετών. Τρία μεγάλα μοναστήρια στο νησί θέλουν να τον τιμούν με το όνομα του αφιερώνοντας  του ένα κλίτος και γιορτάζοντας  ακόμα και σήμερα μεγαλόπρεπα την λατρεία ,και  την μνήμη του. Είναι η  Μονή Οδηγήτριας της Μεσαράς , η Μονή Βαρσαμόνερου στα Βορίζια και η Παναγιά  Κερά Ελεούσα στην Κιθαρίδα.

Η παράδοση λοιπόν εκτός όλων των παραπάνω τον θέλει Άγιο και βοηθό στις δυσκολίες της ζωής ειδικότερα στην φανέρωση χαμένων πραγμάτων και στο νησί μας για ανεύρεση χαμένων  ζώων. Είναι ο Προστάτης των ζωοκλοπών που δεν απολείπουν ακόμα και στις μέρες μας από την Κρήτη. Η τιμωρία του ζωοκλέφτη είναι ηθικής τάξεως. Μπροστά στο εικόνισμα του αγίου δεν μπορεί κάποιος να πει ψέματα ποτέ και για αυτό το ξεκαθάρισμα τέτοιων παράξενων λογαριασμών γινόταν πάντα μπροστά στην εικόνα του. Ο όρκος αυτός αποτελεί διαδικασία πλήρους επιβεβαίωσης ή οριστικής απαλλαγής από κάθε υποψία. Λένε πως κάποιοι  βοσκοί που ψευδομαρτύρησαν δεν κατάφεραν ποτέ να φτάσουν στα σπίτια τους.

Το τάμα των βοσκών δεν είναι  φανουρόπιτα. Προσφέρουν ένα τουλάχιστον ζώο για να βρεθεί ότι αυτοί θεωρούν πως έχασαν.

Κι οι Αγρότες πάλι του τάζουν λάδι για να φανερώσει τα χαμένα τους.

Στον Κρουσώνα Ηρακλείου έφτιαχναν « το τριβίδι του Αγίου Φανουρίου» με σταφίδες, πετιμέζι και λάδι καθώς και στο Αμάρι ζύμωναν το «Φανουροτρίβιδο» σαν στενόμακρο ψωμί που το πρόσφεραν δώρο στη γειτονιά.

Στην Κύπρο, στην Κρήτη και σε άλλες περιοχές, ο Άγιος μπορεί να φανερώσει στην κάθε ανύπαντρη κοπέλα το μέλλοντα σύζυγό της.

Στη Σκιάθο  πίτα στον Άγιο τάζουν οι μάνες  για να τους φανερώσει το γαμπρό που θα κάμουν στην κόρη τους.

Στη Φλώρινα, η φανουρόπιτα (που την πάνε οι ελεύθερες κοπέλες στην εκκλησιά) χρησιμοποιείται ως ονειρομαντικό μέσον με ένα κομμάτι που βάζουν κάτω απ'το προσκέφαλο (ο Άγιος θα φανερώσει το μέλλοντα σύζυγο).

Στα Ανώγεια πάλι τη ζυμώνουν με προζύμι και δεν ξεχνούν σαν την μοιράζουν να ευχηθούν στις γυναίκες της οικογένειας. Κι είναι ο Άγιος των Ξυλούρηδων που τον  γιορτάζουν κάθε χρόνο στην εκκλησιά του στον Ψηλορείτη

Συνήθως η Φανουρόπιτα παρασκευάζεται με επτά ή εννιά υλικά. Η επιλογή των αριθμών αυτών δεν είναι καθόλου τυχαία, μια και είναι γνωστός ο ρόλος των αριθμών στις μαντικές και μαγικές πρακτικές. Τα επτά ή εννιά υλικά φαίνεται να ενισχύουν ακόμα περισσότερο τη δύναμη της πίτας

Η δική μου φανουρόπιτα έχει εννέα υλικά  κι όπως  λέει και η Ιωάννα*, η πίτα του Αγίου Φανουρίου είτε την πάς στην εκκλησιά είτε όχι έχει το λόγο της να τη φτιάξεις: “Για να φανούν τα αφανέρωτα!”

Ό,τι κι αν λένε είναι ευκαιρία για γιορτή και γλύκισμα!

Χρόνια πολλά!

Η συνταγή της Ιωάννας Σταμούλου:*http://www.sweetly.gr/2015/08/fanouropita/#more-4133

Φωτ : Κωνσταντίνος Γριβάκης, Ελένη Μπετεινάκη

ΠΗΓΕΣ:

Νίκος Ψιλάκης, Λαϊκές τελετουργίες στην Κρήτη, εκδ. Καρμάνωρ

Νίκος & Μαρία Ψιλάκη ,Το ψωμί των Ελλήνων και τα γλυκίσματα, εκδ. Καρμάνωρ

Λουκάτος Δ.Σ., Τα καλοκαιρινά , εκδ. Φιλιππότης, Αθήνα 1982

Μέγας Γ.Α, Ελληνικαί εορταί και έθιμα λαϊκής λατρείας, Αθήνα 1957

Θέρος - Τρύγος - Πόλεμος*

Της Ελένης Μπετεινάκη

Κι όλα αρχινούσανε αμέσως μετά της Παναγίας, την επαύριον του Δεκαπενταύγουστου.

Η μεγάλη προετοιμασία για την βεντέμα των Αρχανιωτών!

Το φορτηγό του κυρ Γιάννη,του πάτερα μου, έκανε καθημερινά πια δρομολόγια στη Χώρα (το Ηράκλειο) για να γεμίζει το μπακάλικο με όλα όσα χρειάζονταν εκείνες τις μέρες οι «αθρώποι» των Αραχνών.

Ίσαμε πιο πάνω κι από τα κάγκελα της καρότσας φτάνανε τα πράματα…

Κι όσα πρωινά δεν προλάβαινα να ξυπνήσω χαράματα, να με πάρει μαζί του ο μπαμπάς στις Αγορές του μεγάλης πόλης, να περάσουμε για μία στιγμή  από το Κάστρο των Παραμυθιών μου, τον Κούλε,  για μια Αρχανιώτικη καλημέρα, τον περίμενα το μεσημέρι πάνω στην ταράτσα. Εκεί γύρω στις 12.00 κρατώντας τα κιάλια μου, παρατηρούσα τον αμαξωτό δρόμο κάτω στον Κάμπο και μόλις αντίκρυζα το παλιό OPEL δεν με κρατούσαν τα ποδάρια μου. Κουτρουβαλούσα τις σκάλες να προλάβω να με πάρει κι εμένα στο μαγαζί. Κι έπεφτε το μάτι μου στην νάιλον τσάντα που ‘χε στο μπροστινό κάθισμα. Εκεί ήταν πάντα  μια πολύτιμη λιχουδιά. Συνήθως τέτοιες μέρες παγωτό γρανίτα από του Κιούλπαλη κι ας είχε λιώσει από την κάψα…

Στο μαγαζί μεγάλος αναβρασμός επικρατούσε…

Ήταν τόσο φορτωμένο κι εκείνο με τα χρειαζούμενα των ημέρων που περνούσες μόνο πλαγιαστά στους διαδρόμους.

Νάιλον και σταφιδόχαρτα τυλιγμένα σε ρολά κι ακουμπισμένα απέξω πάνω στις ξύλινες πόρτες. Δίπλα ακριβώς μεγάλα τσουβάλια ή φάρδοι όπως τα λέγαμε, σε ψηλές ντάνες. Και προχωρώντας προς τα μέσα άλλα τσουβάλια γεμάτα ποτάσα και σκεπασμένα προσεκτικά :

«-Μην πάει να δοκιμάσει κανείς και βρούμε τον μπελά μας!», έλεγε ο μπαμπάς.

Στη σειρά τα τσιγκάκια, σιδερένια και πλαστικά. Ακριβώς δίπλα στοιβαγμένες οι ντενέκες με σαρδέλες, το έδεσμα το βασικό του τρύγου. Μεγάλα καφάσια με ντομάτες (του περιβολιού μας πάντα) και μπλε βαρέλια πλαστικά γεμάτα με ελιές Καλαμών, σταφιδοελιές και γυάλινα βάζα με τις τσακιστές, της μαμάς σπεσιαλιτέ. Λίγο παραδίπλα και ο πάγκος με τα πιο ιδιαίτερα πράγματα. Κουτιά με τσαπράζια, οδοντωτά και μη,  παιδικά και για μεγάλους, γράδα, γάντια με χοντρή πλέξη και πλαστικά σε όλα τα μεγέθη.

Στο μεγάλο ψυγείο που άνοιγε από πάνω σε συρταρωτό καπάκι έβαζε την φέτα ΔΩΔΩΝΗ. Μόνο αυτή έφερνε ο μπαμπάς γιατί ήταν η καλύτερη, κι ας ήταν πιο ακριβή.

Ετοιμάζαμε σακούλια χάρτινα με καφέ από του Τσιχλάκη και του Δανδάλη των 100 και 200 γραμμαρίων και άλλα με ζάχαρη του ενός και των δυο κιλών. Να είναι όλα έτοιμα.

Παραδίπλα ήταν οι σκούπες και τα φαράσια. Παρασύρες τις λέγαμε εκείνες τις χωρίς κοντάρι που σκουπίζανε καλλίτερα τους οψιγιάδες. Και άλλα μεγάλα νάιλον πιο χοντρά για να  σκεπάζουν την υγρή σταφίδα μαζί με μεγάλες κουλούρεςς σχοινιά που πουλιούνταν όλα με το μέτρο. Και στο βάθος του μαγαζιού τα μεγάλα ξύλινα βαρέλια με κρασί και ρετσίνα. ρύγος χωρίς μια κούπα κρασί το μεσημέρι ή ρετσίνα δεν λογαριάζονταν.

Τα απογεύματα στο παντοπωλείο επικρατούσε το αδιαχώρητο. Ο θείος ο Γιώργος, ο θείος ο Νίκος κι ο μπαμπάς με τις υφαντές ποδιές τους δεμένες στη μέση δεν σταματούσαν στιγμή να εξυπηρετούν. Καμμιά φορά με βάζανε κι έγραφα τα βερεσέδια αναλυτικά με το επώνυμο ή το παρατσούκλι του πελάτη. Ο λογαριασμός γινόταν πάνω σε ένα χασαπόχαρτο κι έπρεπε απλά να τον αντιγράψω με αντιστοιχία προϊόντος και τιμής.  Η πληρωμή θα γινόταν όταν παίρνανε τα πρώτα λεφτά από τη σταφίδα, από τον Συνεταιρισμό… Οκτώβρης πήγανε μέχρι να ξεχρεωθεί όλο τούτο αλλά δεν τον ένοιαζε τον πατέρα μου γιατί ήξερε πως όλοι οι πελάτες του ήταν τίμιοι άνθρωποι και πάντα κρατούσαν το λόγο τους. Κι ο «πόλεμος» τούτος άδειαζε όλα τα ράφια κάθε βράδυ.

Εμείς ξεκινούσαμε τον τρύγο πιο αργά από τους άλλους. Στη Σύλαμο, στα δικά μας αμπέλια αργούσανε να «καμωθούν» τα σταφύλια. Γύρω στις 25 του Αυγούστου παίρναμε κι εμείς τον κατηφορικό δρόμο για την δική μας βεντεμιάτικη μάχη.  Λίγες μέρες πριν φτιάχναμε μια μικρή καλύβα με καλάμια και τέσσερεις μεγάλους πασσάλους. Ξαναχτίζαμε την παρασιά από μπλόκους στην άκρη του αμπελιού και ξεχορταριάζαμε ένα μεγάλο κομμάτι που θα γινόταν η «τραπεζαρία» μας.

Το προηγούμενο βράδυ φορτώναμε το φορτηγό με δικά μας  συμπράγκαλα.

«Τα χρειαζούμενα», έλεγε ο μπαμπάς και καρέκλες, σοφράδες και το δικό μου μικρό καρεκλάκι που δεν το αποχωριζόμουν ποτέ. Φοβόμουνα τα φίδια και απέφευγα να κάθομαι στο χώμα …

Πάνω στην καρότσα στοιβάζαμε προσεκτικά και την μεγάλη αλουσουδιάστρα αλλά και  τσικάλια,  τηγάνια, πιατικά, γαλέτια και νερό, μπόλικο νερό σε νταμιτζάνες που ήτανε τυλιγμένες με λινάτσα.

Το εγερτήριο ήταν 6.30 χαράματα, να προλάβουμε τη ζέστη για το ξεφόρτωμα και η καρότσα γέμιζε φωνές, χαρούμενα πρόσωπα, τραγούδια και … τον Ντορή μας. Ναι, ανεβάζαμε ακόμα και τον γάιδαρο του θείου του Μανολάκη, δανεικός και απαραίτητος. Από την τρομάρα μου καθόμουν στο πιο ψηλό κι απόμακρο σημείο της καρότσας γιατί σε κάθε λακκούβα του χωματόδρομου, ο Ντορής γλιστρούσε, παραπατούσε,  έδειχνε τα δόντια του και γκάριζε δυνατά.

 Πανηγύρι σωστό, φολκλορικές εικόνες της δεκαετίας του ‘70 και του ‘80, αλησμόνητες και πολύτμες.

Νιώθω ακόμα τη γεύση του μοναδικού δεκατιανού με ντομάτα που μοσχομύριζε, φέτα, σαρδέλες, αγγούρια μπόλικα, ελιές και παξιμάδια. Και νερό, ποσό παγωμένο και «νόστιμο»!

Κάποιες μέρες ερχόταν μαζί και η γιαγιά Ελένη και τότε τρώγαμε τις ωραιότερες τηγανητές πατάτες στην παρασιά. Εμείς μαζεύαμε τις ξερές κουρμούλες και τα λιανοκλάδια για προσάναμμα. Εξαιρετική μαγείρισσα  και η θεία η Ειρήνη. Σπεσιαλιτέ το βραστό κρέας με  κριθαράκι ή χόντρος με χοχλιούς.  Στο διπλανό μας μετόχι είχαν και ξυλόφουρνο και πάντα έφερναν και σε μας μια πιατέλα με το ωραιότερο ψητό γουρονόπουλο κι εμείς τους το ανταποδίδαμε με μια νταμιζάνα κρασί κόκκινο, δικής μας παραγωγής.

Η δική μου συνδρομή στις μέρες του τρύγου ήταν στο «άπλωμα». Κατείχα την τέχνη,  έλεγε ο θείος αφού πρόσεχα  να τα σκίζω με τέτοιο τρόπο ώστε  να μπορούν να αναπνέουν και να τα φτάνει ο ήλιος από παντού…

Τα μεσημέρια που όλοι ξεκουράζονταν εμείς εξερευνούσαμε τους τράφους για να μαζέψουμε λιανούς χοχλιούς ή να τρυγήσουμε την μαστίχα από κάποιο είδος γαϊδουράγκαθου με μωβ αγκάθια. Στοιχήματα για το ποιος θα ανεβεί πάνω στο πιο ψηλό κλαδί της ελιάς και πόσα πουκάμισα τζιτζικιών να έβαζε στις τσέπες τους. Είχα δικό μου μαχαίρι (τσαπράζι) με ροζ λαβή και χαρασαμε ονόματα και καρδιές πάνω στους κορμούς των ελιών. Το να κρατώ τσαπραζάκι  ήταν απόλυτο φυσιολογικό αφού είχα μάθει να τρυγώ από τα έξι μου χρόνια και είχα και δική μου σειρά κουρμούλων στο αμπέλι την ώρα του τρυγητού.

Αξέχαστες επίσης οι πειρατικές εκπομπές με αφιερώσεις που ακούγαμε από το μικρό φορητό τραντζιστοράκι που έπαιζε στη διαπασών.

Και τα τραγούδια με μεγάλο σουξέ της εποχής το  «A far l'amore comincia tu» της Ραφαέλλας Καρά. Ξεσηκώναμε τις φιγούρες και προσπαθούσαμε να την μιμηθούμε εκεί ανάμεσα στα σταφύλια και στα τζιγκάκια, πετώντας ψηλά τα καπέλα σα θεατρίνες στις πιο μεγάλες πίστες.

Κι όσο έπεφτε ο ήλιος αποκαμωμένα εμείς τα παιδιά παίρναμε ένα υπνάκο κάτω από την μεγάλη ελιά μας που σαν μεγάλωσα την έβαλα στα παραμύθια μου. Η «γριά Ασημένια» υπάρχει ακόμα…

Τα αμπέλια μας αλλάξαν μορφή από τότε. Τώρα πια είναι κρεμαστά και σε μεγάλη έκταση υπάρχουν μόνο ελιές. Έφυγαν και οι περισσότεροι άνθρωποι…

Όμως εκείνος ο «πόλεμος» που είχε χρώμα ξανθό σαν την σταφίδα μας,  παραμένει ανεξίτηλα γραμμένος στην μνήμη μου για πάντα…

 

*«Λόγια του αέρα», Ελένη Μπετεινάκη, υπό έκδοση

Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα ΠΑΤΡΙΣ στις 21  Αυγούστου 2023 : Εδώ!

 

 

 

Ο Νόϊ και η Φάλαινα τον χειμώνα...στα Παραμύθια του Σαββάτου!

 

Ο Νόϊ και η Φάλαινα τον χειμώνα, Benji Davies, (απόδοση: Αντώνης Παπαθεοδούλου), εκδ. Ίκαρος

Ποιος φοβάται τη μοναξιά; Το σκοτάδι; Την αγριεμένη θάλασσα το χειμώνα; Πολλοί άνθρωποι μικροί ή μεγάλοι, όχι όμως ο Νόι. Το αγόρι που κάποτε έσωσε ένα μικρό φαλαινάκι που μια καταιγίδα το είχε ξεβράσει στην ακτή. Κι αφού εκείνο γύρισε στην οικογένεια του ασφαλής και σώο, ο μικρός Νόι το σκέπτεται και το αποζητά συχνά. Ο χειμώνας αρχίζει να γίνεται  βαρύς σιγά σιγά κι ο μπαμπάς του Νόι αποφασίζει να πάει για τελευταία φορά για ψάρεμα με το καΐκι του. Όμως αργεί να γυρίσει κι ο Νόι ανησυχεί και αρχίζει να τον ψάχνει.  Κι εκεί στην παγωμένη θάλασσα και στο απόλυτο σκοτάδι μια αγαπημένη οικογένεια φαλαινών θα εμφανιστεί και θα τον βοηθήσει. Το φαλαινάκι, ο φίλος του που φυσικά δεν τον ξέχασε, σχεδόν θα τον σώσει…

Η δεύτερη ιστορία του Benji Davies για τον Νόι και το φαλαινάκι του. 

Απλή, τρυφερή, υπέροχη και γεμάτη συναισθήματα. Θάρρος, τόλμη, φόβος, μοναξιά, φιλία, αγάπη. Αγάπη για τον γονιό, αγάπη για τα ζώα , αγάπη γα την περιπέτεια. Με λόγια λίγα, και πολύ απλά μια ιστορία συγκλονιστική. Μια ιστορία που δείχνει πως το θάρρος οδηγεί σε δύσκολα μονοπάτια κάποιες φορές και πως η αγάπη δεν φοβάται ούτε τους χειμώνες, ούτε τις σκοτεινές νύχτες , ούτε τα παγωμένα νερά. Συμβολισμοί, αξίες και πίστη στους στόχους και στους σκοπούς. Φιλίες που αν και ανόμοιες μοιάζουν να κρατούν καλά. Οικογενειακή ιστορία, δεσμοί αίματος άλυτοι και μεγαλείο ψυχής. 

Εικονογράφηση από τον ίδιο τον συγγραφέα που μαγεύει παιδιά και μεγάλους. Μια ιστορία που θα διαβάσετε πολλές φορές στα παιδιά γιατί απλά θα σας τη ζητούν συνέχεια!

Δείτε το εδώ : https://ikarosbooks.gr/

Με μια τεράστια αγκαλιά γεμάτη βιβλία τα Παραμύθια του Σαββάτου, και η εκπομπή Ζητούνται αναγνώστες! σάς εύχονται : Καλό καλοκαίρι!

Η Ελένη Μπετεινάκη στην τελευταία εκπομπή του καλοκαιριού «Ζητούνται Αναγνώστες!», στο Radio Me 88,4 FM, άνοιξε μια μεγάλη πολύχρωμη βαλίτσα και την γέμισε με παιδικά και εφηβικά βιβλία :

Για μικρότερα παιδιά 

1. Το μυστικό της Τσούχτρας, Λήδα Βαρβαρούση, εκδ. Κλειδάριθμος
2. Ένας πραγματικός ιππότης, του Κρίστοφερ Ντενίς, Εκδόσεις Μεταίχμιο
3. Τα γενέθλια του Μέλιου, του Θοδωρή Παπαϊωάννου,Εκδόσεις Ίκαρος
4. Καληνύχτα, μαμά (επανέκδοση), της Μαρίας Παπαγιάννη, εικ.: Ντανιέλα Σταματιάδη,Εκδόσεις Πατάκη
5. Το Ξενοδοχείο των Συναισθημάτων, της Λιντία Μπράνκοβιτς, Εκδόσεις Διόπτρα
6. Αγκαλιά, Μαρία Λοϊζίδου, εκδ. Ψυχογιός
7. Το μικρό νησί, Έφης Λαδά, εκδ. Παπαδόπουλος
8. Το βιβλίο των φόβων και πώς να τους εξαφανίσετε, Φυτούλας Βακανά, εικ: Σάντρα Ελευθερίου, εκδ. Πατάκη
   
   
   
9.  Ήταν ένα Ψαρόνι της Αλεξάνδρας Μπουσίου, εικ: Χρήστος Κούρτογλου, εκδ. Κλειδάριθμος
10.  Πετάνε οι Αρουραίοι; Σύρμω Μιχαήλ, εικ: Μαριάννα Φραγκούλη, εκδ. Μεταίχμιο
11. Ο Ουρανός Μιλάει ελληνικά, Λίτσα Τότσκα, Εικ: Μαρία Μανουρά, εκδ. Ελληνοεκδοτική
12. Τα δώρα του Βασιλιά της Θάλασσας, Ξένια Καλογεροπούλου, εικ: Ρένια Μεταλληνού, εκδ. Μάρτης
13. Η αληθινή ιστορία ενός θαλασσόγατου, Μαρία Ανδρικοπούλου, εκδ. Καλέντης
14. Πώς είναι ο κόσμος, της Κατερίνας Ζωντανού, εικ: Κέλλυ Ματαθία-Κόβο,Εκδόσεις Μεταίχμιο
15. Εμείς, Παλόμα Βαλντίβια,Εκδόσεις Μάρτης
16. Μία άλλη μαϊμού, Ντανιέλα Σταματιάδη, Εκδ. Πατάκη
17. Η φιλική φράουλα και η έξυπνη ελιά, Ειρήνη Καμαράτου- Γιαλούση, εικ ;Ιούλιος Μαρουλάκης, εκ. Άγκυρα
18. Ο φράχτης,  Alfredo Soderguit, Εκδόσεις Μεταίχμιο
19. Η κίτρινη ομπρέλα του Βαλεντίνου, Τζένη Κουτσοδημητροπούλου, Εκδ. Ελληνοεκδοτική
20. Ο μικρός μουσικός, της Αλεξάνδρας Μητσιάλη, Εκδόσεις Πατάκη
21. Πετάει, πετάει… το καλοκαίρι; Σεβαστή Χατζησαββίδου, εικ.: Έφη Κοκκινάκη, Εκδόσεις Σιέλ
22. Οι ζαβολιές του Ζαβολίνου, Λότη Πέτροβιτς-Ανδρουτσοπούλου, εικ: Νικόλας Ανδρικόπουλος,  εκδ. Πατάκη
23. Τι κοιτάζουν; της Αγγελικής Μπόζου που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μικρή
    
    
    Σελήνη
24.  Οι περιπέτειές μιας σακούλας στο δάσος, Χριστίνα Κασιντή, εκδ. Κλειδάριθμος
25. Το νησί του ελέφαντα, Leo Timmers, εκδ.Άγκυρα
26. Ένα Γράμμα, Ιρένε Βερντού εικ:  Βερόνικα Αράντα εκδ. Κόκκινη κλωστή Δεμένη
27. Η τρομερή Μιράντα, Θεοδώρα Κατσίφη, εικ:Πετρούλα Κρίγκου, εκδ. Μικρή Σελήνη
28. Με ένα λευκό φτερό, Ελένη Μπετεινάκη, εκδ. Ελληνοεκδοτική
29. Η Αρχαιότητα είναι παιχνιδάκι, Θεόδωρος Παπακώστας, εκδ. Key Book 

 

Για μεγαλύτερα παιδιά και εφήβους

 

1. 
   
   Πφ! Με δρόμους, πανιά και φτερά, της Μαρίας Λοϊζίδου, σε εικονογράφηση της Ναταλίας ΚΑπατσούλια Εκδόσεις Ψυχογιός
2. Ο Ιούλιος Φαταούλιος και οι χίλιες και μία συνταγές της Μαγειρίτσας, Βαγγέλης Ηλιόπουλος, εικ: Έφη Θεοδωροπούλου,Εκδόσεις Πατάκη
3. Μια σταγόνα ομορφιάς, Γιώτα Αλεξάνδρου, εικ :Θέντα Μιμηλάκη, εκδ. Καλέντης
4. Η Λόλα (και οι φίλοι της), Φυτούλα Βακανά, εικ : Σάντρα Ελευθερίου, εκ. Τελεία
5. Έλλα, μια πριγκίπισσα ελατήριο, Χριστίνα Χασάπη, εικ :Αιμιλία Κονταίουλ, εκδ. Ψυχογιός
6. Ποτέ πιο πριν, Μάνος Κοντολέων, εκδ. Πατάκης
7. Επανάσταση στη χώρα των Ζάρζα, Ειρήνη Δερμιτζάκη, εικ :Αποστόλης Ιωάννου εκδ.Κέδρος
8. Χόρεψε μαζί μου, Χριστίνα Αποστολίδη, εκδ. Ψυχογιός
9. Η χρονιά  που όλα έγιναν γκρι, Νικολέττα Καπίλλα, εικ: Δήμητραν Παπαδημητρίου εκδ. Κέδρος
10. 
    
    Ο Τετραπέρατος, Πως να εξοντώσετε τον δάσκαλό σας, Τόμοι 1 και 2, Δημήτρης Καλπούζος, εκδ. Χάρτινη Πόλη

11.   Στον δρόμο για το σπίτι, Aντρη Αντωνίου ,Ράνια Μακρυγιάννη εκδ. Ψυχογιός

12. Σκύλοι από τους Αρχαίους χρόνους, Πάνος Βαλαβάνης, εικ :Χαρά Μαραντίδου, εκδ. Πρώτη Ύλη
13. Η κυρά της Ελευσίνας και άλλες ιστορίες, της Εύης Πίνη, Εκδόσεις Πατάκη
14. Η Τζούλια και ο Καρχαρίας, Kiran Millwood Hargrave,εκδ. Πατάκη
15. Το αίνιγμα του Γουίντεμπι, της Λόις Λόουρι,Εκδόσεις Παπαδόπουλος
16. Το θαυμαστό ταξίδι του Έντουαρντ Τιουλέιν, Kate Dicamillo, εκδ. Διόπτρα
17. Αγριόπαπιες - Όνειρο τρίτο: Η απελευθέρωση, Γιώργος Χατζόπουλος, εκδ. Πατάκη
18. Μέδουσα, της Τζέσι Μπάρτον (από 12-13 ετών), εκδ. Διόπτρα
19. Αμφίβια, του Γιώργου Κ. Παναγιωτάκη, εκδόσεις Πατάκη
20. Αγνοείται, της Μπριζίτ Ζιρό, εικ: Laurie Lecou, Διόπτρα
21. Όσα μας άφησε η Θάλασσα, Άννα Κουππάνου, εκδ. Πατάκη
22. Οι κατάσκοποι της Γεωγραφίας, σειρά  7 βιβλίων, εικ: Λίλα Καλογερή, εκδ. Διόπτρα

Βιβλίο πρώτο  : Ένας σαμουράι, ένα σπαθί και το κεράσι της ζωής, Συγγραφέας Τζένη Κουτσοδημητροπούλου

Βιβλίο δεύτερο: Μήνυμα στο Μανχάταν, Μαρία Ρουσάκη

Βιβλίο Τρίτο : Η επιστροφή του κόμη Δράκουλα και το μυστήριο με τις νυχτερίδες, Λίνα Μουσιώνη

Βιβλίο 4 :Το μυστικό των Βίκινγκς, Μάγια Δεληβοριά

Βιβλίο 5 : Το γκαμπί του βασιλιά και το μυστήριο του Πολέριο, Κώστας Στοφόρος

Βιβλίο 6 : Το μεσαιωνικό κάστρο και οι Γίγαντες του Ουρανού, Άννα Κοντολέων

Βιβλίο 7 :Μυστηριώδη ίχνη στη λίμνη Λοχ Νες, Τζένη Κουτσοδημητροπούλου

 

Όπως είπε στο τέλος της εκπομπής:

«…Και τώρα την κλείνω οριστικά την βαλίτσα , σας την παραδίδω κι εσείς διαλέξτε ότι σας αρέσει και σας εντυπωσίασε.

Να αφεθείτε στο απέραντο γαλάζιο της θάλασσας.

Να μετράτε μπάνια και παγωτά.

Να κοιμηθείτε τα μεσημέρια κάτω από τον ίσκιο μιας κληματαριάς ή μιας «Ασημένιας» ελιάς.

Να φάτε φέτα πολύ με ντομάτα και ντάκο σε μια μεγάλη πήλινη γαβάθα.

Πολύ «κρυγιό» νερό και σταφύλι σουλτανί, όπου το βρείτε.

Να αφουγκραστείτε τις ιστορίες του Φεγγαριού!

Να χορέψετε σε όποιο πανηγύρι βρεθείτε.

Να κλείσετε τα κινητά σας, ώρες πολλές, και να ανοίξτε τα μάτια και την ψυχή σας, να γεμίσουν εικόνες και μυρωδιές από αγιόκλημα, γιασεμί και αλμύρα.

Να σας κρατήσει συντροφιά έστω ένα από τα βιβλία που θα διαλέξετε απ’ όπου το βρείτε…

Ξέρετε….

Το διάβασμα είναι πολύ προσωπική υπόθεση. Στα παιδιά κάποιες φορές πρέπει να διαλέξουμε εμείς. Κι αυτό καταλαβαίνω πως δεν είναι πάντα εύκολο.

Μπείτε σε όποιο βιβλιοπωλείο συναντήστε στις διακοπές σας. Ξεφυλλίστε μαζί  με τα παιδιά τα βιβλία που θέλουν και αφεθείτε  στις εικόνες, στις λέξεις και στη διάθεση της στιγμής…

Ένα πράγμα να θυμάστε :

Το διάβασμα δεν είναι υποχρεωτικό είναι όμως αναγκαίο, λυτρωτικό  και πηγή ευεξίας…

Να ξεκουραστείτε, να μετράτε μπάνια, παγωτά, και …βιβλία.

Άντε και κανένα παραμύθι αν το συναντήσετε στο δρόμο σας…

 

Καλό καλοκαίρι…

Καλή Αντάμωση το Σεπτέμβριο!»

Ακούστε μας στο spotify : Εδώ!

 

 

Ζητούνται Αναγνώστες! Οι προτάσεις του καλοκαιριού σε ελληνική και ξένη πεζογραφία σε...podcast!

 

Καλοκαίρι και ώρα να σκεφτούμε τι θα έχει μέσα η βαλίτσα μας εκτός από μαγιό, ελαφριά ρούχα, καπέλο κι αντηλιακό.

     Βιβλία φυσικά, πολλά και άκρως απολαυστικά.

     Βιβλία που διαβάσαμε, μας άρεσαν, θέλουμε να σας τα προτείνουμε και κάποια από αυτά θα είναι και δικά μας αναγνώσματα για τα επόμενους δύο μήνες …

     Κι όλα αυτά στην εκπομπή της Ελένης Μπετεινάκη,  Ζητούνται Αναγνώστες! στο Radio me στους 88,4 Fm την Κυριακή 30 Ιουνίου στις 10.00 με 11.00 το πρωί:

  Πάρτε μολύβι και χαρτί και ακούστε αυτά που ξεχωρίσαμε εδώ : 8η Εκπομπή Podcast Radio me Tunes

Ξένη Πεζογραφία :

 

1.      Το Μαγικό Βουνό του Τόμας Μαν, Μεταίχμιο

2.      Η πέτρα της υπομονής, Ατίκ Ραχίμι, εκδ. Πατάκη

3.      Σε πρώτο ενικό, Χαρούκι Μουρακάμι, εκδ. Ψυχογιός

4.      Στη ράχη της τίγρης, Ζουλφί Λιβανελί, μετάφραση Φραγκώ Καραογλάν, εκδ. Πατάκη

5.      Το λεξικό των χαμένων λέξεων, Pip Williams, εκδ. Κλειδάριθμος

6.      Ένας πολύ ευχάριστος φόνος, Julia Seales, εκδ. Μεταίχμιο

7.      Γειά σου όμορφη, Αnn Napolitano, εκδ. Ψυχογιός

8.      Τον καιρό του Θεού Sebastian Barry, Μετάφραση Άγγελος Αγγελίδης και Μαρία Αγγελίδη, εκδ. Ίκαρος

9.      Το δέντρο του χορού, Κίραν Μίλγουντ Χάργκρεϊβ  Πατάκης  

10.  Οι Γυναίκες, Κριστίν Χάνα, εκδόσεις Κλειδάριθμος

11.  Το νησί των χαμένων δέντρων, Ελιφ Σαφάκ, Ψυχογιός

12.  Η λίστα του Δικαστή, John Grishan, Εκδ. Ελληνικά Γράμματα

13.  Η χώρα του χιονιού, Γιασουνάρι Καουαμπάτα, εκδόσεις ΑΓΡΑ

14.  Πως να αγαπάς την κόρη σου, της Hila Blum εκδ, Gutenberg

15.  Ο Χαρταετός,  της Λετισιά Κολομπανί , εκδ. Πατάκης

16.  Τα Λέμε τον Αύγουστο, Γκάμπριελ Γκαρσία Μάρκες, Ψυχογιός

17.  Τα πετροχελίδονα, Φερνάντο Αραμπούρου, εκδ. Πατάκη

18.  Μάντισσα της Ντανιέλα Ραϊμόντι Εκδόσεις Πατάκη

19.  Οι κόρες της Σελήνης της Τζόχα Αλχάρθι,  εκδόσεις Gutenberg

Ελληνική Πεζογραφία

1.Ο Πρίγκιψ του δευτέρου ορόφου του Άρη Σφακιανάκη, εκδ. Κέδρος

2. Η κατάλυση του χρόνου, Μιχάλης Αλμπάτης, εκδ. Νήσος

3.Ο κήπος της Αμαλίας, Καρολίνα Μέρμηγκα, εκδ. Πατάκης

4. Δικά μας παιδιά, Σοφία Νικολαϊδη, εκδ. Μεταίχμιο

5.Τα αηδόνια της σιωπής, Στέφανος Δάνδολος, Ψυχογιός

6. Το σεξ και πως να το αποφύγετε του Αύγουστου Κορτώ, εκδ. Πατάκη

7. Η κυρία Ερασμία, Γιώργος Παπαδάκης Εκδόσεις Εστία

8. Τέλεση, Φώτης Δούσος, εκδ. Νήσος

9. Οδός Σόλωνος, Νίκη Τρουλλινού, εκδ. Ποταμός

10  Η εξέγερση των καρυάτιδων, Πέτρος Μάρκαρης, Κείμενα

11.Ένα πτώμα στην αυλή της Αμαλίας, Τεύκρος Μιχαηλίδης εκδ. Ψυχογιός

12. Τερέζα, Φρέντυ Γερμανός εκδ. Διόπτρα

13. Πού ζει ο λύκος; Ρέα Γαλανάκη εκδ. Καστανιώτη

14.Μέρες Αλεξάνδρειας, Δημήτρης Στεφανάκης, εκδ. Μεταίχμιο

15. Βαθύ το σκοτάδι πριν την αυγή, Ελένη Πριοβόλου, εκδ. Καστανιώτης

 

Διαβάζετε γιατί …χανόμαστε!

Άλλωστε όπως λέει και ένα βιβλίο που εγώ διάβασα πρόσφατα.

«Το διάβασμα χορταίνει χωρίς να παχαίνει…» Προτιμήστε το!