Μια Μεγαλοβδομάδα, μια φορά κι έναν καιρό!

Της Ελένης Μπετεινάκη

Σε ένα κομμάτι χασαπόχαρτο ήταν γραμμένο με ανορθόγραφες  λέξεις όλο το πρόγραμμα.

Μεγάλη Δευτέρα ασπρίζαμε τα πεζοδρόμια και τις γλάστρες. Όλοι στο πόδι από το χάραμα. Ένας μεγάλος κουβάς με  ασβέστη και ταβανόβουρτσες, μικρότερα πινέλα για μας τα παιδιά, και στην αυλή γινόταν ο χαμός. Βάφαμε τις ντενέκες  από φέτα που ΄χε φυτέψει τα γεράνια της με ροζ, γαλάζιο και κόκκινο χρώμα. Να ζωντανέψει η αυλή…  Και το βράδυ σαν τελειώναμε, κατάκοποι  όλοι καθόμασταν στην γωνιά της Κάτω κουζίνας, σαν τα κλωσόπουλα γύρω της, και μας διάβαζε  το πολύτιμο χαρτί της και μοίραζε τις δουλειές για τις επόμενες μέρες. Χόρτα φρέσκα που έβραζαν μύριζε ο αέρας , που μπερδευόταν με τους λεμονανθούς και τούτο το παράξενο άρωμα με συντροφεύει  ίσαμε σήμερα …

Μεγάλη Τρίτη ήταν η σειρά για τα τσουρεκάκια. Ο φούρνος άναβε από το ξημέρωμα, ξύλα, λαμαρίνες και μυρωδιά βουτύρου, από τον καλό, να μην ξεχνιόμαστε …παντού. Πρώτα της θείας  της Αγλαΐας με πλεξούδες όλα για να ΄χουν τη σωστή εμφάνιση στο τρατάρισμα. Ύστερα της Μαρίκας, της Βαγγελιώς,της Ριρίκας και στο τέλος τα δικά μας, της μάνας μου, γιατί ήταν η μοναχοκόρη της. Μια παλιά πόρτα ξύλινη χρησίμευε σαν σοφράς και με χιράμια, σεντόνια και κουβέρτες τα σκεπάζαμε. Εμείς κάναμε την καλλιτεχνική δουλειά … Περνούσαμε  το αυγό από πάνω τους να ροδοκοκκινίσουν σαν ψήνονταν. Και είχαν  σειρά στις μυρωδιές εκτός από τον βούτυρο που σου ΄σπαγε τη μύτη, η αμμωνία και η βανίλια σε μικρά μπουκαλάκια, που τις επόμενες μέρες  θα γινόταν τα μπιμπερό για το γάλα στην κούκλα μου, τη Ροζέτα, την μία και μοναδική μου!

Μεγάλη Τετάρτη, μέρα για τις κουλούρες, με προζύμι τις έφτιαχνε. Ώρες περιμέναμε να ανέβουν και ρίχναμε κλεφτές ματιές να δούμε αν φούσκωναν… Πως θυμάμαι εκείνα τα χέρια να δουλεύουν κιλά το αλεύρι, δύσκολο,  με σηκωμένα τα μανίκια  ίσαμε ψηλά και τα μαλλιά της μαζεμένα σε ένα δίχτυ μην πέσει καμιά τρίχα κι έχουμε κακά ξεμπερδέματα. Όλοι ήταν πάλι εκεί, θείες , ξαδέλφια, ανίψια και  περιμέναμε πως και πως την δική μας την Κουκουναρά. Έβαφε αυγά με παντζάρια, μόνο για τούτα τα ψωμιά και τα υπόλοιπα τα άφηνε για την επόμενη μέρα που ΄χαν την τιμητική τους. Θυμάμαι μια κότα που όλο μπερδευόταν στα πόδια μας, κακαρίζοντας και ψάχνοντας κομματάκια  από τη ζύμη που έπεφτε. Μια φορά την τάισα όσα φύλλα από  τα παντζάρια έμειναν και στο νερό της έβαλα το ζωμό από το τσουκάλι, λίγο όσο μπορούσα να ξεκλέψω  χωρίς να με δουν. Πίστευα πως έτσι θα γεννούσε κόκκινα τα αυγά την άλλη μέρα και δεν θα παιδευόμασταν με το βάψιμο…

Όμως ποτέ δεν συνέβη αυτό κι έτσι την Μεγάλη Πέμπτη, μέρα της Σταύρωσης, έπρεπε να μαζέψουμε φυλλαράκια από μαϊντανό, σέλινο κι αρμπαρόριζα και τα σχισμένα καλσόν της μαμάς για τα αυγά με τις παράξενες αποτυπώσεις. Το βράδυ παγαίναμε όλοι να ακούσουμε  τα δώδεκα ευαγγέλια και να συντροφεύσουμε την πομπή που κατέβαζε όλα τα ιερά, ακόμα και την Ανάσταση από τον  Άγιο Νικόλαο στην Παναγία, τη γειτονική εκκλησιά κι έτσι οριστικά πια τέλειωνε ο χειμώνας με τούτο το τελετουργικό κι έμπαινε η Άνοιξη και το Καλοκαιράκι.

Την Μεγάλη Παρασκευή αμέσως μετά το στόλισμα του επιταφίου, ξεκινούσαμε να  φτιάχνουμε καλιτσούνια, ίσαμε  αργά το απόγευμα, λίγο πριν την  ώρα που ακουγόταν το «Ω γλυκύ μου Έαρ». Πως τα κατάφερνε και τελείωνε πάντα την σωστή ώρα, ποτέ δεν καταλάβα… Στολιζόταν κι έτρεχε να προλάβει το στασίδι της στην εκκλησιά, να μην χάσει το θρήνο, να θυμηθεί κι εκείνη τα δικά της…

Και το Μεγάλο Σάββατο από νωρίς μας φίλευε τα γλυκίσματα, κρυφά από τη μαμά. Εκείνη μας νήστευε, όμως η γιαγιά ήθελε να ξέρει αν πετύχανε όλα της τα καλούδια και δεν λογάριαζε κανέναν. Αμέσως μετά την πρώτη Ανάσταση. Εκεί γύρω στις 10.00 το πρωί…

Την Κυριακή του Πάσχα ο μεγάλος φούρνος της «Απάνω Κουζίνας» άναβε το ξημέρωμα. Γαρδούμια τυλιγμένα και αρνί γάλακτος με τις τεράστιες κυδωνάτες πατάτες ήταν η σπεσιαλιτέ της μέρας. Κι ήταν η μόνη φορά που καταδεχότανε να φάει μαζί μας, στο μεγάλο σαλόνι υπό τον όρο όλα να εχουν τελειώσει πριν τις τέσσερις το μεσημέρι γιατί η δεύτερη Ανάσταση στο προαύλιο της Παναγίας μας ήταν υποχρεωτική για όλους. Εκεί για πρώτη φορά φορούσαμε τα καινούργια ρούχα και τα πέδιλα κι έτσι ξεκινούσε η «σωστή» εποχή, όπως έλεγε. Στην καλή της τσάντα έκρυβε πάντα δυο αυγά, δυο τσουρέκια και καλιτσούνια να τα φάμε μόλις πει ο παπάς ξανά το «Χριστός Ανέστη»! 

Στην «Απάνω Κουζίνα» της γιαγιάς σήμερα είναι το εργαστήριο του Κωστή, του εγγονιού της.

Ίσως για αυτό λατρεύω αυτόν τον χώρο…

Ίσως κάπου εκεί να τη συναντά η ψυχή μου..

(Στην Γιαγιά μου, την Ελένη, που ΄φύγε κάποτε πριν δεκαεννιά χρόνια κι ήταν Πάσχα!)

 

ΠΗΓΗ:

Λόγια του Αέρα, Ελένη Μπετεινάκη, υπό έκδοση

Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα ΠΑΤΡΙΣ στις 19 Απριλίου 2022 :https://www.patris.gr

Δεκαεννιά χρόνια, γιαγιά Ελένη, δεκαεννιά!

 

Η γιαγιά Ελένη ….

Η αγαπημένη μου γιαγιά Ελένη….

Συναπαντήματα που λέμε εμείς στην Κρήτη έχουμε τούτες οι μέρες. Ισως για αυτό θυμάμαι τόσο πολύ τα περασμένα...

Δεκαεννιά  χρόνια συμπληρώνονται σήμερα 14 τ΄Απρίλη, Μεγάλη Δευτέρα φέτος..

Ήρθα χθες βράδυ από την μαγική της αυλή και ένιωσα σαν να ήταν ακόμα εκεί...

Πως καθόταν σε εκείνη την πολυθρόνα της κι είχε το πουγκί με τα κουβάρια της πάνω στην ποδιά της. Το ένα δάκτυλο σηκωμένο για την κλωστή και με αλλα δυο να βουτά ασταμάτητα το βελονάκι, να πλέκει και να φτιάχνει μέτρα ολόκληρα με «τραντέδες». 

Τα κόκκινα γεράνια, τα σκυλάκια, οι πιπερίτσες και τα «δάκρυα» σαν να ζωντανέψανε και πάλι στις γλάστρες. Αλλά τα πιο αγαπημένα της ήταν τα γαρούφαλλα που μοσχομύριζε ο τόπος μόλις βασίλευε ο ήλιος. Γλυκό πελτέ που το φτιάχνε στα μεγάλα αλουμινένια ταψιά, σα να σηκώθηκε να μου βάλει στο κρυστάλλινο μικρό πιατάκι της μάνας της, της προγιαγιάς μου της Χρυσάνθης. Κι ένα ποτήρι «κρυγιό» νερό από το βρυσάκι που κρεμόταν πάνω από τον νεροχύτη τον πέτρινο. Κι ύστερα με κέρασε εκείνο το χαμόγελο που τα σαν να μου ΄κανε νόημα να ανέβουμε στην μοναδική κι ανεπανάληπτη «Απάνω κουζίνα» της, να στήσει τηγάνι για εκείνες τις λεμονάτες τηγανητές πατάτες που έχω να γευτώ κοντά είκοσι χρόνια…

Κι όση ώρα κρατούσε την κουτάλα κι ανακάτευε λίγο πριν κοκκινήσουν να σκαρφίζεται ιστορίες για να πει. Στον καλό καναπέ καθόμασταν, τον είχε μόνο για τις σκόλες και αν ερχότανε καμμιά «ξένη» γυναίκα κι εγώ περίμενα, μετά από τέτοια τιμή, να ξεκινήσουμε τα παραμύθια. Αληθινές ιστορίες μου λέγε συχνά, από τα χρόνια τα δύσκολα, για τον παππού το Γρηγόρη, τον μεγάλο της έρωτα! Κοιτούσε την φωτογραφία του κι όλο δάκρυζε …

Κι εγώ  είχα καρφωμένα τα μάτια του στα απέναντι ντουλάπια τα τεράστια που σαν τα άνοιγες έβλεπες το παλιό της τζάκι. Εκεί μέσα είχαν γεννηθεί όλα μου τα καλικαντζαράκια που αργότερα τα έβαλα στα δικά μου παραμύθια και που για χρόνια πίστευα πως εκεί και μόνο εκεί κρύβονταν κάθε χρόνο  μέχρι να έρθουν τα επόμενα Χριστούγεννα…

Σήμερα τις θύμισες τις είχε σκεπάσει πιο πολύ απ’ όλα η μυρωδιά από τις βρούβες της που βράζανε στο μεγάλο τσουκάλι και ΄φτανε το «άρωμα» τους ίσαμε το Σχολείο και του κυρ Μπάμπη το καφενείο. Σαν να την είδα ολοζώντανη με ένα βαθύ πιάτο στο ένα της χέρι, γεμάτο χορταρικά να κατευθύνεται στο σπίτι μας :«-Για τη μυρωδιά!», όπως έλεγε…

Στην «Απάνω Κουζίνα» της γιαγιάς σήμερα είναι το εργαστήριο του Κωστή, του εγγονιού της.

Ίσως για αυτό λατρεύω αυτόν τον χώρο…

Ίσως κάπου εκεί να τη συναντά η ψυχή μου και γι αυτό γαληνεύω κάθε φορά που περνώ το κατώφλι του εργαστηρίου...

Ανέβηκα με τα πόδια στην Αγορά, την παλιά των Αρχανών...Από το σοκάκι, δίπλα στο Ζελίτα του Γρηγόρη μας, να ξαναδώ τον τοίχο που φτιάξε το πορτραίτο της ο Κωστής μας, πριν τέσσερα χρόνια...

Να ξαναδώ την αρχοντιά, την φινέτσα, την δική μου γιαγιά χρωματιστή, χαρούμενη και αγέρωχη να με κοιτά στα μάτια.

Ξέρεις γιαγιά κυκλοφόρησε πριν λίγες μέρες το καινούργιο μου βιβλίο η Αγαπώ, το ξωτικό της Αγάπης, κι είναι αφιερωμένο στην μαμά μου, την κόρη σου, και σένα :

{Στη γιαγια Ελένη, που ήταν δυο φορές μαμά μου και μου έμαθε να αγαπώ όλα τα ζωντανά, τα ξωτικά, τις νεράιδες και τα παραμύθια.}

Δεκαεννιά χρόνια, γιαγιά Ελένη, δεκαεννιά!

 

 

 

Η πιο πλούσια αγελάδα του κόσμου*… στα Παραμύθια του Σαββάτου!

Γράφει η Ελένη Μπετεινάκη

Μια μέρα, μια αγέλαδα κάθισε κάτω από τη σκιά μιας μηλιάς να ξεκουραστεί και να πάρει έναν υπνάκο. Κοιτούσε τα σύννεφα στον Ουρανό, άκουγε το θρόισμα των φύλλων, ένιωθε γαλήνια, ήρεμα και πολύ πολύ όμορφα. Κάποια στιγμή ένα γουρουνάκι την πλησίασε. Με απορία στο βλέμμα του την ρώτησε αν όλα τα μήλα που ήταν κάτω από το δέντρο ήταν δικά της. Εκείνη απάντησε θετικά και το γουρουνάκι άρχισε να της λέει πώς θα μπορούσε να αλλάξει τη ζωή της, εκμεταλλευόμενη τα μήλα…

Να φτιάξει, ας πούμε, τάρτες! Να τις πουλήσει να φτιάξει κομπόστα. Και σαν μεγαλώσει η δουλειά να σχεδιάσει μπλουζάκια, καπέλα, στυλό, μπρελόκ. Να αυξήσει την παραγωγή, να αγοράσει και άλλα δέντρα που κι εκείνα θα βγάλουν νέα σοδειά και ποικίλα προϊόντα. Να αγοράσει περισσότερη γη, να αποκτήσει πολλούς εργάτες, εργοστάσια, επενδύσεις σε ολόκληρο τον κόσμο. Διαφήμιση, δημοσιότητα, μεγάλες αποφάσεις και έννοιες …Κι όταν πια γίνει πάρα πολύ πλούσια, διάσημη και πολυάσχολη αγελάδα, τότε θα ψάξει να αγοράσει ένα ήσυχο νησάκι στον Ειρηνικό ωκεανό και …

Μαντέψτε εσείς τι θα αναζητήσει!

Ένα καταπληκτικό βιβλίο γεμάτο αλήθειες, χιούμορ και μοναδική εικονογράφηση. Μια ιστορία για να καταλάβουμε πως η ευτυχία κρύβεται σε στιγμές κι απλά καθημερινά πράγματα. Πώς το χρήμα και η συνεχής αναζήτησή του μπορεί να φέρνει μια άνεση στην πραγματοποίηση των στόχων αλλά σπάνια διατηρεί την ηρεμία και την πληρότητα.

Με πολύ διασκεδαστικό τρόπο ο Barroux μάς παρουσιάζει μια κωμικοτραγική κατάσταση που συναντιέται συχνά και στην ζωή. Προσπαθεί να μας δείξει πώς η Ευτυχία δεν κρύβεται στα πλούτη, στα μεγαλεπήβολα σχέδια, ούτε στην εξουσία, αλλά στις στιγμές, στην ομορφιά που χαρίζει η Φύση και στην παρέα των φίλων. Ακόμα κι αν αυτοί οι φίλοι προσπαθούν να μας παρασύρουν στην αναζήτηση χαράς αλλά με λάθος τρόπο.

Με μια εξίσου μαγική εικονογράφηση, μας δίνει ένα βιβλίο- οδηγίες χρήσεως ζωής που θα πρέπει να  διαβαστεί από παιδιά και ενήλικες.

Αυτήν την αγελάδα θα την λατρέψετε. Μιλάει λίγο, ακούει τα πάντα, καταλαβαίνει αλλά δεν σχολιάζει ιδιαίτερα  και στο τέλος δίνει τον ορισμό της ευτυχίας χωρίς να κουνήσει στιγμή από την θέση της.

Το γουρουνάκι πάλι προσπαθεί να της αλλάξει τα μυαλά και να την οδηγήσει σε καταστάσεις που εντυπωσιάζουν μεν αλλά καταλήγουν πάντα στο ίδιο σημείο που ξεκίνησε…

Αναζητήστε το στα βιβλιοπωλεία και χαμογελάστε ελεύθερα με το πάθημα- μάθημα του καλόκαρδου γουρουνιού και την σοφία της Αγελάδας!

 

*Η πιο πλούσια Αγελάδα του κόσμου, Barroux, εκδ. Μάρτης

https://www.martis.gr/shop/h-plousioteri-agelada-tou-kosmou/

 

“Βάγια, Βάγια των βαγιών, τρώνε ψάρι και κολιό, κι ως την άλλη Κυριακή με το κόκκινο αυγό !”

Της Ελένης Μπετεινάκη

Σήμερα είναι μια μεγάλη γιορτή. Αρχίζει ουσιαστικά η Μεγάλη Εβδομάδα. Είναι η προηγούμενη Κυριακή της εορτής της Ανάστασης.  Την ημέρα αυτή εορτάζεται η ανάμνηση της θριαμβικής εισόδου του Ιησού Χριστού στα Ιεροσόλυμα όπου, κατά τους συγγραφείς των Ιερών Ευαγγελίων, οι Ιουδαίοι τον υποδέχθηκαν κρατώντας Βάϊα ή βάγια ,δηλαδή κλαδιά από  φοίνικες και απλώνοντας στο έδαφος τα φορέματά τους ζητωκραύγαζαν «Ωσαννά, ευλογημένος ο ερχόμενος εν ονόματι Κυρίου».

Όλες οι  εκκλησίες στολίζονται  με κλαδιά βαΐων ή με δαφνόφυλλα και μοιράζονται στους πιστούς  και κλαδιά σε διάφορες πλέξεις και σχήματα όπως σταυρούς, φεγγάρια που  τα τοποθετούν στο εικονοστάσι του σπιτιού. Το έθιμο αυτό έχει συμπεριλήφθη στις συνήθειες των λαών από τον 9ο αιώνα περίπου και από τότε πλήθος γυναικών μαζεύονταν  για την κατασκευή όλων αυτών των « ταμάτων. Στα πρώτα χριστιανικά χρόνια, στα Ιεροσόλυμα, ο επίσκοπος έμπαινε στην πόλη «επί πώλου όνου», αναπαριστάνοντας το γεγονός, ενώ στα βυζαντινά  γίνονταν «ο περίπατος του αυτοκράτορα», από το Παλάτι προς τη Μεγάλη Εκκλησία.

Στη διαδρομή αυτή ο αυτοκράτορας μοίραζε στον κόσμο βάγια και σταυρούς και ο Πατριάρχης σταυρούς και κεριά. Με τα βάγια οι πιστοί στόλιζαν τους τοίχους των σπιτιών και το εικονοστάσι τους.

Την ημέρα αυτή συνηθίζεται να τρώγεται  ψάρι αν και βρισκόμαστε προς το τέλος της Σαρακοστής και στην αρχή των ημερών των Αγίων Παθών . Επικράτησε  αυτή η συνήθεια αφού επιτράπηκε από του ίδιους του Πατέρες της Εκκλησίας που να τηρείται η νηστεία της Τεσσαρακοστής, η οποία περιλαμβάνει ανάμνηση της ζωής του Κυρίου και της νομοθεσίας. Να κρατιέται αυτή η νηστεία πριν από το Πάσχα, αρχίζοντας από τη Δευτέρα και να συμπληρώνεται την Παρασκευή. Μετά από αυτές αφού σταματήσει η νηστεία, να αρχίζει η αγία εβδομάδα του Πάσχα, «…νηστεύοντες κατ΄αυτήν όλοι…». Άρα η εορτή αυτή βρίσκεται ανεξάρτητα ανάμεσα σε δύο νηστείες. Η θέση της λοιπόν δίνει το δικαίωμα να ομιλούν περί καταλύσεως κατ΄αυτήν την ημέρα ψαριού ή ακόμα και αυγού.

Μια παράδοση λέει:  « …Πρέπει να φάνε όλοι εκείνη τη μέρα ψαρικό, παστό η φρέσκο και είναι ανάγκη να γλείψουν έστω και κόκκαλο ψαριού για το καλό. Και της χαράς αυτής δεν θέλουν να στερήσουν και τους νεκρούς ακόμα για αυτό τους πάνε βάγια και στον τάφο και το Μεγάλο Σάββατο λαμπάδα και χαιρετίσματα από τον απάνω κόσμο.»

Τι πίστευαν τα παλαιότερα χρόνια για τούτη τη μέρα;

Ένα σωρό προλήψεις και έθιμα, που ορισμένα από αυτά τα συναντάμε ακόμα και σήμερα σε πολλά μέρη της Ελλάδας..

Tα βάγια, ας πούμε, που μπορεί να είναι εκτός από κλαδιά φοίνικα,  κλαδιά δάφνης, μυρτιάς ή ιτιάς  τα φέρνουν στην εκκλησία τα νιόπαντρα ζευγάρια  κι όποιος τα «φέρει πρώτος θα πρωτογεννήσει αγόρι». Αλλά ή δύναμη των βαγιών φτάνει και μέχρι τα ζώα και τα φυτά. Κρεμούσαν τα βάγια στα  καρποκλάδια  δηλαδή στα καρποφόρα δέντρα και δεν τα πλησίαζε το σκουλήκι και τα ζώα αν τα χτυπούσαν με αυτά θα γεννούσαν πολλά περισσότερα από ότι συνήθως. Στις  νιόπαντρες της χρονιάς που φτιάχνουν τα « βάγια » μεταδιδόταν η γονιμοποιός δύναμη που αυτά περικλείουν στο φύλλωμα τους γιατί είναι αειθαλή φυτά . Επίσης η μετάδοση γινόταν και με χτυπήματα που είναι γνωστά σαν τα « βαγιοχτυπήματα». Πίστευαν ακόμα πως αν ήταν έγκυος η γυναίκα και τη « χτυπούσαν» με τα βάγια θα γεννούσε ευκολότερα.

Τα βάγια κρατούσαν την πρώτη θέση στο εικονοστάσι και μ’ αυτά “κάπνιζαν” οι γυναίκες τα παιδιά για το “κακό το μάτι”. Στη Λέσβο τα παιδιά, μετά την εκκλησία, στόλιζαν ένα δεμάτι από κλαδιά δάφνης με κόκκινα ή πράσινα πανάκια από καινούργιο φουστάνι, κρεμούσαν κι ένα κουδούνι και καθώς πήγαιναν από σπίτι σε σπίτι ψάλλοντας και λέγοντας εξορκισμούς για τους ψύλλους και τα ποντίκια, έδιναν και ένα κλαράκι δάφνης στη νοικοκυρά.

Στο τέλος ζητούσαν και το χάρισμά τους: “Χρόνια πολλά, εν ονόματι Κυρίου, δό μ’ τ’ αυγό να φύγω.” Στην Ανατολική Ρωμυλία, τα κορίτσια έφτιαχναν με τα βάγια στεφάνια, τους έδεναν μια κόκκινη κλωστή και τραγουδώντας όλες μαζί πήγαιναν και τα πέταγαν στο ρέμα κι όπως έπαιρνε τα στεφάνια το νερό, όποιας πήγαινε μπροστά εκείνη θα γινόταν “συντέκνησσα”.

Πρώτη στο γυρισμό, πρώτη στο χορό και στο δικό της σπίτι η μάνα της θα έφτιαχνε τα φασόλια και θα τις φίλευε όλες, μαζί με ελιές.

Στη Τήνο, την Κυριακή των Βαΐων, τα παιδιά τριγύριζαν στους δρόμους κρατώντας μαζί με το στεφάνι τους την “αργινάρα”, μια ξύλινη ή και σιδερένια ροκάνα που τη στριφογύριζαν με δύναμη. Μέσα σε εκκωφαντικό θόρυβο κατέληγαν στη θάλασσα, όπου πετούσαν στο στεφάνι στο νερό.

Το έθιμο της περιφοράς των κλαδιών θυμίζει την “ειρεσιώνη”, το στολισμένο με καρπούς κλαδί, που στις γιορτές της άνοιξης περιέφεραν στους δρόμους τα παιδιά, στην αρχαιότητα. Τα βάγια τα έπλεκαν σε πάρα πολλά σχέδια: φεγγάρια, πλοία, γαϊδουράκια, το πιο συνηθισμένο όμως ήταν ο σταυρός. Σε μερικά μέρη τους έδιναν το σχήμα του ψαριού. Ψάρι είχαν σαν σημάδι αναγνώρισης οι πρώτοι χριστιανοί, η λέξη ΙΧΘΥΣ, εξάλλου, προέρχεται από τα αρχικά Ιησούς Χριστός Θεού Υιός Σωτήρ.

Στην Κρήτη συναντάμε αντίστοιχα έθιμα όπως ας πούμε στην Κίσσαμο που για να μπουν τα βάγια μέσα στο σπίτι έπρεπε να έχουν φροντίσει την καθαριότητα του πριν. Σε άλλα μέρη φορούσαν το βαγιόκλαδο στο πέτο  και σαν έμπαιναν στο σπίτι η πρώτη τους δουλειά ήταν να το βάλουν στο εικονοστάσι. Στην Δυτική Κρήτη πάλι με τα βαγιόφυλλα  πίστευαν πως «ανέβαινε» το προζύμι τους, καίγοντάς το και χρησιμοποιώντας τη στάχτη του. Κι όταν ακόμα ανθούσε στο νησί η καλλιέργεια του μεταξοσκώληκα και  οι κοπελιές έπαιρναν  το πρώτο αυγό  που είχαν βρει και το βράδυ της Κυριακής των Βαΐων, το πήγαιναν στην εκκλησιά κι αν θα χτυπούσε μετά η καμπάνα τότε το μετάξι τους θα πήγαινε καλά. Το πιο χαρακτηριστικό έθιμο, ωστόσο τούτης της μέρας ήταν η μεταφορά ενός κλάδου ελιάς ή και ολόκληρου δέντρου μέσα στην εκκλησία. Ήταν μεγάλη ευλογία  να φυτευτεί μετά το κλαδί αυτό σε ένα ελαιώνα που έλεγαν μάλιστα πως συνήθως μέσα σε 40 μέρες έβγαζε ρίζες και το δέντρο αυτό θεωρούνταν ευλογημένο.

ΠΗΓΕΣ :

Γ.Α. Μέγα «Ελληνικαί εορταί και έθιμα της λαϊκής λατρείας», Αθήνα 1963

Οι 12 μήνες ,Τα λαογραφικά, Κυριακίδου – Νέστορος  Άλκη, εκδ. Μαλλιάρης Παιδεία, Θεσσαλονίκη 1982

Λαϊκές τελετουργίες στην Κρήτη, Νίκος Ψιλάκης, εκδ. Καρμάνωρ

« Πασχαλινά και της Άνοιξης», Λουκάτος Δημήτρης, 1980

Εφημερίδα ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ

zhtunteanagnostes.blogspot.gr

Μουσείο Μπενάκη

Σάββατο του Λαζάρου…

Της Ελένης Μπετεινάκη

Σάββατο του Λαζάρου…

Είναι  το προανάκρουσμα της Μεγάλης Γιορτής  και η ίδια η εκκλησία μιλά  για την «Πρώτη Ανάσταση» που ο λαός την ονομάζει Λαζαροσάββατο.

Ο Λάζαρος ή όπως συχνά τον αποκαλεί ο λαός Φτωχολάζαρος είναι μια πολύ συμπαθητική μορφή , φίλος του Ιησού, που είχε την τύχη να γεννηθεί, να πεθάνει και να αναστηθεί αν και θνητός. Λένε στις Γραφές και στη συνείδηση του λαού πως μετά την Ανάστατη του έμεινε «αγέλαστος» σε όλη του τη ζωή γιατί όλα όσα είδε τον Κάτω κόσμο έμεινα ανεξίτηλα στην ψυχή του.

Μάλιστα η παράδοση θέλει να γελάει μόνο μια φορά στη ζωή του ξανά, όταν στο παζάρι είδε ένα χωρικό να κλέβει με τρόπο μια στάμνα από τον πραματευτή. Χαμογέλασε γιατί σκέφτηκε  πώς στον άλλο κόσμο χώμα γίνεται ο καθένας μας. Μια φράση πέρασε στα σοφά λόγια του λαού μας από τότε: «Το ένα χώμα κλέβει τα άλλο για να γελούν κι οι πικραμένοι»! Ένα  πανηγύρι νεκρολατρευτικό  συναντιέται που σε πολλά μέρη της Ελλάδας  σήμερα και η  αναπαράσταση της νεκρανάστασης  του Λάζαρου γιατί ταιριάζει με το ξύπνημα της φύσης , την ώρα που το χώμα της γης αναδίδει την βλάστηση και τα λουλούδια.

Στη μνήμη του Λάζαρου οι γυναίκες ζυμώνουν για τα παιδιά ειδικά κουλούρια που τους δίνουν ένα ανθρώπινο σχήμα σαν σπαργανωμένο όπως συνήθως παριστάνεται σε εικόνες ο Λάζαρος. Είναι τα λεγόμενα «Λαζαράκια» ή «Λαζόνια» ή απλά «Λάζαροι»  και τα παιδιά τους δίνουν εξαιρετικές ιδιότητες.Την ημέρα αυτή που ξεκινούν οι διακοπές τους  έφτιαχναν ομάδες και τριγυρνούσαν στα σπίτια των χωριών  ή και της πόλης  και τραγουδούσαν τα λαζαρικά. Κρατούσαν στα χέρια τους εικονική παράσταση του Λάζαρου και στη Στερεά Ελλάδα, στη Μακεδονία και στη Θράκη έλεγαν τα τραγούδια μόνο κορίτσια που τα ονόμαζαν Λαζαρίτσες ή Λαζαρίνες.

Oι Λαζαρίνες, γυρίζανε στα σπίτια και κρατώντας καλάθια στολισμένα με ανοιξιάτικα με λουλούδια, λέγανε τα πασχαλινά κάλαντα του Λαζάρου:

-Πού ΄σουν, Λάζαρε, πού ΄ν΄ η φωνή σου

και σε γύρευε η Μάρθα, η αδερφή σου;

- Ήμουνα στη γη, στη γη χωμένος

κι από τους νεκρούς, νεκρούς αναστημένος.

Βάγια βάγια των Βαγιώ

τρώνε ψάρι και κολιό

και την άλλη Κυριακή

τρώνε το ψητό αρνί

Στην Κρήτη έφτιαχνα έφτιαχναν ένα σταυρό με καλάμια και τον στόλιζαν με κολαϊνες  (γιρλάντες)  από λεμονανθούς και μαχαιρίδες. Σ΄ άλλα μέρη κρατούσαν ένα καλαθάκι στολισμένο με λουλούδια  και πολύχρωμες κορδέλες  ή έναν κόπανο (δηλαδή ένα μεγάλο ξύλο που κοπάνιζαν τα ρούχα αντί να τα πλύνουν), τυλιγμένο με πολλά παρδαλά και πολύχρωμα κομμάτια πανιών, να φαίνεται σαν να κρατούσαν μωρό.

Σε άλλα μέρη της Ελλάδας και ιδιαίτερα στην Βόρειο Ήπειρο,  τα παιδιά μασκαρεύονταν και φορούσαν στη μέση τους γιαταγάνια, χατζάρια και κουδούνια. Μια πομπή με νύφη και γαμπρό με αρχηγό τον Μπαϊραχτάρη , τον σημαιοφόρο δηλαδή, κατάφορτοι με όλα τα κουδούνια ξεκινούσε  κι ακολουθούσαν οι κουμπουράδες κι όλοι  απειλώντας με τις κουμπούρες και τα γιαταγανάκια τους μπροστά σε κάθε πόρτα έλεγαν τα τραγούδια τους ίσαμε οι νοικοκυρές να δώσουν αυγά, ή οπωρικά και να  σταματήσουν. Λένε πως τούτη η πομπή συμβόλιζε την πάλη ανάμεσα στο χειμώνα και το καλοκαίρι και γινόταν για να  ξορκίσουν το κακό και τη δύναμη της αφορίας της γης. 

ΠΗΓΕΣ:

Πασχαλινά και της Άνοιξης, Δημ. Λουκάτος

Ελληνικές Γιορτές και έθιμα της Λαϊκής Λατρείας, Γ.Μέγας

http://zhtunteanagnostes.blogspot.gr

Ελένη Μπετεινάκη... Με λίγα λόγια!

Γεννήθηκα σε μια κωμόπολη του Ηρακλείου, τις Αρχάνες, και μεγάλωσα παρέα με «γιαγιάδες» που μου έλεγαν  ιστορίες και παραμύθια. Ήθελα να παραμείνω πάντα παιδί και, γι’ αυτό, σπούδασα Νηπιαγωγός, συνδυάζοντας την αγάπη μου για τα παιδιά και τα παραμύθια. Αγαπώ πολύ το διάβασμα, τη θάλασσα, την φωτογραφία και το… ποδήλατό μου. Η τύχη με έφερε κοντά στα βιβλία και σε οικογενειακό επίπεδο έτσι ώστε να τα διαβάζω από την πρώτη μέρα της κυκλοφορίας τους.

Εδώ και τριάντα χρόνια εργάζομαι ως Νηπιαγωγός, ενώ στον ελεύθερο χρόνο μου  ασχολούμαι με τη διοργάνωση εκδηλώσεων για βιβλία, κυρίως παιδικά. Έχω κάνει αρκετές ραδιοφωνικές εκπομπές στην ΕΡΑ Ηρακλείου με θέμα το παραμύθι και υπό τον τίτλο: «Μια φορά και… δυο καιροί» και στο RadioMe 88,4 FM με τίτλο : Ζητούνται Αναγνώστες!

Πολλές εκπομπές επίσης με θέμα τα παιδικά βιβλία στην τηλεόραση (Κρήτη TV) στην εκπομπή Καλό Μεσημέρι.

Λατρεύω την Ιστορία και την Λαογραφία.. 

Σχετικά άρθρα μου δημοσιεύονται σε τοπικές εφημερίδες ( ΠΑΤΡΙΣ) και σε ειδησεογραφικές ηλεκτρονικές σελίδες, όπως το Cretalive.gr, το ηλεκτρονικό περιοδικό Fractalart.gr κ.ά.
Στις παραπάνω ιστοσελίδες αλλά και σε εφημερίδες  διατηρώ μία εβδομαδιαία στήλη, «Τα παραμύθια του Σαββάτου», με παρουσιάσεις και απόψεις για παιδικά βιβλία από το 2013.
Συχνά αφηγούμαι  ιστορίες και παραμύθια σε πολιτιστικούς χώρους  και σε Μουσεία όπως το ΜΦΙΚ, το Αρχαιολογικό Ηρακλείου κ.α

Το 2015 μου απονεμήθηκε από το ΙΒΒΥ, «Κύκλος Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου», το Βραβείο σε Νηπιαγωγό «Κούλα Κουλουμπή», η οποία εισάγει με τους πιο ευφάνταστους τρόπους τα παιδιά της προσχολικής ηλικίας στον κόσμο τού παιδικού βιβλίου.

Βιβλία μου  που κυκλοφορούν είναι:

1.Η μάγισσα Χρωματούσα, εκδ. Ελληνοεκδοτική,2015, 6η χιλιάδα 2019:

Μια ιστορία για την κατανόηση του εαυτού μας, τη φιλία, την καλοσύνη και την αιώνια μάχη ανάμεσα στο καλό και στο κακό...: (Δείτε το εδώ)

2.Ο Τρακατρούκας ο καλικάντζαρος, εκδ. Ελλήνοεκδοτική,2016

(Δείτε το εδώ)

3.Ο Σιγανός…ένα σκιάχτρο με ψυχή, εκδ. Ελληνοεκδοτική 2019 : (Δείτε το εδώ!)

4. Ο πρίγκιπας Χαρταετός, εκδ. Ελληνοεκδοτική 2020 : (Δείτε το εδώ)

5. Με ένα κόκκινο κουμπί, εκδ. Κλειδάριθμος, 2020 :Δείτε το εδώ!

6. Σκανταλιές στο Πι και Φι, εκδ. Ελληνοεκδοτική, 2021: (Δείτε το εδώ)

7. Η νεράιδα Σερπαντίνα, εκδ. Ελληνοεκδοτική, 2022 :Δείτε το εδώ!

8. Με το ποδήλατό μου στις γειτονιές του Μεγάλου Κάστρου! εκδ. Μύστις 2022 : Δείτε το εδώ!

9. Τα Χριστούγεννα του Εδώ και του Αλλού, εκδ. Ελληνοεκδοτική, 2022 : Εδώ!

10. Με ένα λευκό φτερό, εκδ. Ελληνοεκδοτική, 2023, : Εδώ!

11. Η Αγαπώ, το ξωτικό τςη Αγάπης, εκδ. Ψυχογιός, 2025 : Εδώ!

Αναζητείστε περισσότερα στα Social Media:

 👉Ζητούνται Αναγνώστες!  https://zhtunteanagnostes.blogspot.com/
👉  https://www.instagram.com/elenibetinaki/?hl=el
👉 https://www.facebook.com/elenibetinaki

👉Youtube ΕΛΕΝΗ ΜΠΕΤΕΙΝΑΚΗ