Υπάρχει άραγε o Άγιος Βασίλης …κι αν ναι, ποιά είναι η ιστορία του !

Της Ελένης Μπετεινάκη*

Μετά την νύχτα των Χριστουγέννων, η αποψινή  είναι η δεύτερη μαγική νύχτα του χρόνου. Είναι αυτή που « εκπληρώνει» όνειρα , προσδοκίες και επιθυμίες αν όχι όλων , των περισσότερων παιδιών του πλανήτη. Ποιός από μας  δεν ήθελε να μείνει ξάγρυπνος όταν ήταν παιδί για να δει και να γνωρίσει από κοντά τον άγιο Βασίλη; Πόσα γράμματα δεν γράφονται όλον τον χρόνο με παραλήπτη αυτόν τον αγαπημένο γέροντα που όμως έχει την ψυχή και την ζωντάνια μικρού παιδιού; Ποιος δεν νόμισε πως άκουσε εκείνο το μαγικό καμπανάκι,  αργά το βράδυ στον ουρανό και ποιος δεν έτρεξε πρωί πρωί να δει το δώρο του, κάτω απ το δέντρο, δίπλα στο τζάκι ή οπουδήποτε  μπορούσε να του το έχει αφήσει ό ένας και μοναδικός « άνθρωπος» ή « Θεός» που ξέρει να χαρίζει μόνο χαμόγελα στα παιδικά χείλη;

Ποιος είναι όμως ο Άγιος Βασίλης;  Είναι άνθρωπος; Υπάρχει; Τι άραγε τρώει; Κρέας ή ψάρι; Που ζει; Τι κάνει όταν μοιράσει τα δώρα των παιδιών; Τι τρώει για πρωινό; Διαβάζει εφημερίδες, μπαίνει στο ιντερνέτ; Ακούει μουσική; Πηγαίνει αυτός για ψώνια; Κάνει διακοπές; έχει παιδιά; Του αρέσει η θάλασσα; …Και γιατί …γιατί δεν τον έχουμε δει ποτέ;  Και γιατί έχει τόσα ονόματα; Ποιος απ όλους είναι ;

Είναι ο Father Christmas των Άγγλων, ο Περ Νοέλ των Γάλλων, Ο Santa Claus των Αμερικάνων, ο Σίντερ Κλάας των Ολλανδών, ο Βάιναχτσαν των Γερμανών, ο Λαμ Κουνγκ Κουνγκ των Κινέζων ( ο καλός γέρος Πατέρας ) ο Χοτέϊσο των Ιαπώνων, ο Baboo Natale των Ιταλών, ο Julemand των Σκανδιναβών , ο Joulupukki των Φιλανδών… ή ο δικός μας  Μέγας Βασίλειος   που θεωρείται ο Προστάτης άγιος των γεωργών;

1869 First Edition

 Σ΄ όλα τα κάλαντα της Πρωτοχρονιάς τραγουδιέται  σαν ένας ζευγολάτης που το αλέτρι του είναι καμωμένο από αρωματικά ξύλα, τα εξαρτήματα του από πολύτιμα μέταλλα και η συγκομιδή με την δική του ευλογία είναι αφάνταστα πλούσια. Για αυτό σαν γούρι οι γεωργοί και για την εξασφάλιση αυτής της ευλογίας πρέπει την ημέρα της Πρωτοχρονιάς να οργώσουν μια μικρή έστω έκταση στα χωράφια τους.

Ο δικός μας Άγιος Βασίλης είναι ο Μέγας Βασίλειος. Έζησε στην Καππαδοκία και αφιέρωσε όλη του τη ζωή στην βοήθεια προς τον συνάνθρωπο , γι αυτό  θεωρείται ο εμπνευστής  και πρώτος δημιουργός της οργανωμένης φιλανθρωπίας . Σύμφωνα με την παράδοση, αμέσως μετά τα Χριστούγεννα, ξεκινούσε πεζός μ΄ ένα ραβδί στο χέρι, περνούσε από διάφορους τόπους, καλόβολος πάντα και κουβεντιαστής με όσους συναντούσε. Δεν κρατούσε στην πλάτη του ούτε κοφίνι ούτε σάκο με δώρα. Έφερνε συμβολικά δώρα στους ανθρώπους την καλή τύχη και την ιερατική ευλογία. Το ραβδί του ήταν ίσως μαγικό απ΄ όπου με θαυμαστό τρόπο βλάσταιναν ή ζωντάνευαν κλαδιά και πέρδικες , σύμβολα των αντίστοιχων δώρων. Το τρίτο του μεγάλο δώρο ήταν η σταθερή και διαχρονική χαρά της γνώσης για αυτό και …  « βαστάει κόλλα και χαρτί, χαρτί και καλαμάρι ».

Harper's magagine

 Η παράδοση λέει πως  όταν ο έπαρχος της Καππαδοκίας πήγε στην πόλη του για να εισπράξει φόρους οι κάτοικοι ζήτησαν την βοήθεια του Μ. Βασιλείου για να μην χάσουν τα πολύτιμα  αντικείμενα και κοσμήματα  τους αφού ήταν τα μόνα που είχαν. Όταν  τα συγκέντρωσαν και τα είδε ο έπαρχος ,ο Μέγας Βασίλειος τον έπεισε να μην  τα πάρει. Και τότε προέκυψε το ζήτημα της επιστροφής των αντικειμένων στους ιδιοκτήτες. Ο Μέγας Βασίλειος διέταξε τους πιστούς να φτιάξουν το απόγευμα του Σαββάτου πίτες και να βάλουν μέσα σε κάθε μια από ένα αντικείμενο. Όταν τους τις μοίρασε την επόμενη μέρα, σαν από θαύμα καθένας βρήκε  μέσα στην πίτα αυτό που είχε προσφέρει κι έτσι ξεκίνησε η παράδοση και το έθιμο της βασιλόπιτας. 

First Edition

Η σημερινή μορφή του Αϊ Βασίλη έγινε δημοφιλής από μια ιστορία που ανήκει στον αστό Προτεστάντη καθηγητή Κλεμέντι Κλαρκ Μουρ που την έγραψε για τα παιδιά του. Ο ήρωας του ήταν ο Άγιος Βασίλης και λεγόταν : « The night before Christmas » και δημοσιεύτηκε στις 23 Δεκεμβρίου του 1823 στην εφημερίδα “ Sentinel”  ή κατά άλλους από το ποίημα « Α visit from Saint Nikolas » που επίσης κυκλοφόρησε την ίδια χρονιά. Η ιστορία του Μουρ εικονογραφήθηκε από τον Τόμας Ναστ που δανείστηκε στοιχεία από τη Γερμανική Παράδοση των Χριστουγέννων και την μορφή των γερμανών εμπόρων. Ο Ναστ εργαζόταν στο περιοδικό « Harper’ s Weekly » γύρω στα 1862. Ήταν το μεγαλύτερο περιοδικό της εποχής και απεικόνιζε με αλληγορικές εικόνες τα δρώμενα του πολέμου. Μια από αυτές τις εικόνες ήταν : « ο Άγιος Βασίλης στο στρατόπεδο», όπου για πρώτη φορά έχει τα χαρακτηριστικά ενός ευτραφούς άνδρα, ολοστρόγγυλου και ροδαλού, καλλυμένου από άστρα, ο οποίος μοίραζε δώρα στο στρατόπεδο των Βορείων. Ο Άγιος Βασίλης όσο τον σχεδίαζε ο Ναστ , κάθε Χριστούγεννα, είχε κόκκινο κουστούμι, με λευκά γουνάκια, άσπρη γενειάδα και παιχνίδια.

Στο πόσο δημοφιλής έγινε η μορφή του ευθύνεται το παιδικό βιβλίο : « The life and adventures of Santa Claus» που εκδόθηκε το 1902. Μερικά χρόνια αργότερα το 1915 η White Rock Βeverages ήταν η πρώτη   εταιρεία αναψυκτικών που τον χρησιμοποίησε για να πουλήσει μεταλλικό νερό και το 1923 Τζίντζερ Ειλ.

1931

Η συνεχεία είναι λίγο πολύ πιο γνωστή. Στα 1931 η αμερικάνικη εταιρίας Coca Cola προσλαμβάνει τον καλλιτέχνη  Haddon Sunblom που σχεδιάζει ξανά τον Αϊ Βασίλη με μαύρες μπότες, μακρύ σκουφί και ρούχα στο κόκκινο χρώμα των προϊόντων της και με πρωτοχρονιάτικα δώρα τα δικά της αναψυκτικά. Η διαφήμιση αυτή είχε τόση επιτυχία που έγινε δημοφιλής σε όλον τον κόσμο και η νέα φιγούρα του Αϊ Βασίλη παραμένει σχεδόν ίδια από τότε και έτσι κι εμείς τον γνωρίσαμε…

Και σήμερα πώς να πιστέψει κανείς στον Αϊ Βασίλη ; Μα είναι απλό, όπως και τα πιο όμορφα πράγματα στη ζωή μας. Χρειάζεται πάνω απ΄ όλα διάθεση και φαντασία. Ένα τζάκι με μια αχνή στήλη καπνού να βγαίνει από την καμινάδα. Ένα αδιαπέραστο πέπλο μαγείας, πολλές νεράιδες  όπως τα παραμύθια . Αυτές θα φέρουν σπάνια υλικά απ όλον τον κόσμο, θα φτιάξουν νεραϊδόσκονη όπως η λάμψη ενός παγωμένου πρωινού ή η δέσμη φωτός από ένα δάσος . Όλα αυτά  θα βοηθήσουν τον Αϊ Βασίλης να χαρίσει μαγεία και λάμψη καθ΄όλη τη διάρκεια των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς. Χρειάζονται  ακόμα πολλά γυάλινα μικρά μπουκαλάκια που μέσα τους έχουν τις ευχές των παιδιών όλου του κόσμου  και τις μυρωδιές των γιορτών όπως κανέλα, γλυκάνισο, μέλι, γαρίφαλο, ζάχαρη, καρύδια, ανθόνερο και μπόλικο αλεύρι.  Λίγα ξωτικά, ένα – δυο καλικάντζαροι που τα χουν βρει μαζί του για να τον βοηθήσουν στις δύσκολες καταστάσεις , πολλά χαρτιά περιτυλίγματος , μπισκότα , κουραμπιέδες και  2 – 3 ποτήρια γάλα… Χρειάζονται και μερικά ζώα, τάρανδοι κατά προτίμηση περίπου έξι ή οκτώ. Ένα μικρό ποντίκι που παραμένει πάντα σε μια γωνιά. Ένα έλκηθρο με πάρα πολλά ειδικά αξεσουάρ όπως μια πυξίδα που θα δείχνει κάθε στιγμή ποια είναι  η κατεύθυνση του ταξιδιού και ένα χρονοδιακόπτη με μια μικρή γυάλινη σφαίρα που λειτουργεί με τη βοήθεια μαγικών. Ένας ξάστερος ουρανός και σίγουρα  ένα ολόγιομο φεγγάρι… Ο  χρόνος τότε σταματάει …Ο Άγιος Βασίλης παγιδεύεται σε  ένα αόρατο  μαγικό σύννεφο και έτσι καταφέρνει να γυρίσει τον  κόσμο σε ένα βράδυ …

Κι αν δεν πιστεύετε στα παραμύθια… διαβάστε την ιστορία  της οκτάχρονης Βιρτζίνιας Ο ΄ Χάνλον  που νόμιζε πως δεν υπάρχει Άγιος Βασίλης εκεί στα 1897,  και έστειλε ένα γράμμα στην πιο έγκυρη εφημερίδα της εποχής της , την New York Sun. Ήταν η εγκυρότερη εφημερίδα του αιώνα και η απάντηση που πήρε μέσω του Αρχισυντάκτη της Φράνσις Τσερτς ήταν θετική και απόλυτα τεκμηριωμένη …

Υπάρχει λοιπόν Άγιος Βασίλης;  Θέλετε τη γνώμη μου …Ε λοιπόν ναι, υπάρχει και είναι παντού. Όποια μορφή κι αν έχει, όσο και αν δεν πιστεύουμε στα παραμύθια, όσο σοβαροί και μεγάλοι αν είμαστε, κάπου όλοι μέσα μας έχουμε έναν Άγιο Βασίλη.  Υπάρχει γιατί ζει η αγάπη, η ελπίδα, η γενναιοδωρία, η προσμονή, η γαλήνη, η χαρά και η ίδια η ζωή. Υπάρχει γιατί υπάρχουν τα παιδιά , η αθωότητα και η παιδικότητα που εμείς οι μεγάλοι  κάνουμε τα πάντα για να μην την έχουμε.

Κι ύστερα λένε πως κανείς δεν έχει δει τον Άγιο Βασίλη πραγματικά αλλά αυτό δεν είναι απόδειξη πως δεν υπάρχει. Γιατί τα πιο σπουδαία πράγματα στον κόσμο είναι  αυτά που ούτε οι μεγάλοι μα πολλές φορές ούτε και τα παιδιά μπορούν να δουν, μόνο να τα  νοιώσουν …!

Εγώ καλού κακού …ένα γράμμα το ΄στειλα ….

                                                                                                                Καλή Πρωτοχρονιά !

Ναι, Βιρτζίνια, Υπάρχει  Άγιος Βασίλης, Βασίλης Παπαθεοδώρου, εκδ. Καστανιώτη

Wikipedia.org

nytimes.com

« Λόγια του Αέρα», ιδ.Εκδ. Διηγημάτων, Ελένη Μπετεινάκη,2013

"Nast, Thomas", Encyclopædia Britannica 1911

cretalive.gr