Η «Θεία Λένα» των παιδικών μας χρόνων!

Μαρία Ηλιού και Αντιγόνη Μεταξά

Της Ελένης Μπετεινάκη*

Αντιγόνη Μεταξά, η δεύτερη γιαγιά της ζωής μου, η παραμυθού των παιδικών μας χρόνων, η πιο αγαπημένη φωνή της τρυφερής μας ηλικίας.Tόσο πολύ, που νοιώθω πως ακόμα αντηχεί στ΄ αυτιά μου η χροιά της φωνής της και πως από στιγμή σε στιγμή κάπου θα την συναντήσω ξανά… στη συχνότητα του ραδιοφώνου.

«…Καλημέρα σας παιδιά μου, είναι η θεία Λένα εδώ,

να σας πει ένα παραμύθι όμορφο και χαρωπό…».

Πόσες γενιές μεγάλωσαν ακούγοντας αυτό το τραγουδάκι κάθε μέρα; Πόσοι από μας έζησαν αυτές τις μαγικές στιγμές «κολλημένοι»  στα ερτζιανά; Πόσα παραμύθια, τραγούδια, ιστορίες, δεν μάθαμε που συντρόφεψαν τα πιο αθώα χρόνια της ζωής μας;

Ήταν η πιο μαγική στιγμή της ημέρας!

Κάθε πρωί στις 9.00, πίνοντας ένα ποτήρι γάλα, στη σειρά οι κούκλες να μου κρατούν συντροφιά, και η αξέχαστη φωνή από  εκείνο το μεγάλο ραδιόφωνο, στο ψηλό ράφι της κουζίνας. Δεν μπορούσα να καταλάβω, που ήταν κρυμμένη και μιλούσε τόσο γλυκά. Η μαμά έλεγε πως ήταν στην Αθήνα κι εγώ πίστευα πως τούτη η πολιτεία θα ΄ταν η πιο μαγική του κόσμου, η πιο πολύχρωμη, η πιο μεγάλη, κι ήθελα σαν μεγάλωνα να πάω εκεί να γνωρίσω τη θεία Λένα και όλους τους ήρωες της από τα παραμύθια. Θυμάμαι την απόλυτη ησυχία του σπιτιού σαν ακουγόταν το σήμα της εκπομπής.  Ήταν η ώρα της «Θείας Λένας». Μιας γυναίκας που στην παιδική φαντασία έμοιαζε  σαν ένας γίγαντας, σαν νεράιδα ή μάγισσα ακόμα και σαν  ξωτικό. Ήταν εκείνη που γνώριζε τα πάντα.  Δεν την είχα δει ποτέ αλλά την φανταζόμουν σαν  ένα αερικό που κρατούσε ένα  μαγικό ραβδί  και ξεκλείδωνε  όλες  τις πόρτες  των κάστρων της φαντασίας, κάθε πρωί. Και σαν πέρασε ο καιρός κι ήρθε η ώρα να πάω σχολείο, το αρνιόμουν πεισματικά γιατί δεν θα την άκουγα. Τότε η μητέρα μου κατάφερε να μάθει να μου  γράφει σε κασέτες τις εκπομπές της. Σαν γύριζα τα μεσημέρια, η πρώτη μου δουλειά  ήταν να ακούσω τις ιστορίες της, και πολλές φορές τις ξανάβαζα το βράδυ  λίγο πριν κοιμηθώ. Η τηλεόραση ήρθε στη ζωή μας πολύ αργότερα, όπως και τα βιβλία της κι έτσι δεν την είχα δει ποτέ πως ήταν!

Θυμάμαι τα ατελείωτα μοναχικά απογεύματα μου που γινόμουν εγώ η αφηγήτρια στις κούκλες μου. Τους μάθαινα τα τραγουδάκια, τις ιστορίες κι όλα όσα είχα ήδη ακούσει και αποστηθίσει από τις πολυπαιγμένες κασέτες που δυστυχώς χάθηκαν με το πέρασμα των χρόνων. Κι αυτό συνεχίστηκε για πολλά χρόνια.

Νόμιζα πως τούτη η γυναίκα  θα ζούσε για πάντα, όπως τα παραμύθια και πως η εκπομπή της δεν θα τέλειωνε ποτέ. Σαν μεγάλωσα κάμποσο, έψαξα λίγο κι έμαθα πως όλα εκείνα που άκουγα, ήταν από αναμεταδώσεις και η  σπουδαία αυτή γυναίκα  δεν υπήρχε καν στη ζωή όταν εγώ την ζωντάνευα με την φαντασία μου. Η ζωντανή φωνή της σταμάτησε την 16η Οκτωβρίου του 1971 ενώ οι εκπομπές της ακούγονταν από το ελληνικό ραδιόφωνο ακόμα μια ολόκληρη δεκαετία. Αργότερα έμαθα και κάτι άλλο που επίσης με συγκλόνισε. Ο γίγαντας των παιδικών μου χρόνων, η νεράιδα, η βασίλισσα όλου του κόσμου ήταν μια μικροκαμωμένη κυρία, με γαλανά μάτια και μαύρα κοντά κυματιστά μαλλιά. Καμιά σχέση με την φαντασία μου. Αυτό που κανένας δεν μπορούσε  να μου αλλάξει ποτέ  και να με κάνει να ξεχάσω, ήταν η φωνή της…

Η Αντιγόνη Μεταξά  γεννήθηκε  στην Αθήνα στα  1905. Οι περισσότεροι από εμάς την γνωρίσαμε σαν παραγωγό ραδιοφωνικών εκπομπών, που έμεινε γνωστή ως η «Θεία Λένα». Ήταν επίσης  συγγραφέας παιδικής λογοτεχνίας, δημιουργός του πρώτου παιδικού θεάτρου στην Ελλάδα. Σπούδασε Παιδαγωγικά στο Παρίσι, και υποκριτική τέχνη στη δραματική σχολή του Ωδείου Αθηνών, απ΄ όπου αποφοίτησε με Χρυσούν Βραβείο. Αργότερα εργάστηκε ως καθηγήτρια σ΄ αυτό διδάσκοντας απαγγελία και υποκριτική για πολλά χρόνια.

Το 1925 ανέλαβε πρωταγωνίστρια στο θέατρο Τέχνης του Σπύρου Μελά, καθώς και στα "Διονύσια" του Αιμίλιου Βεάκη. Το 1933 ίδρυσε τον πρώτο ελληνικό θίασο παιδικού θεάτρου,  "Το θέατρο του παιδιού", ή "Παιδικό θέατρο", που λειτούργησε χωρίς διακοπή μέχρι  τον Απρίλιο του 1941.Είχε παντρευτεί τον Κώστα Κροντηρά, πρώτο σκηνοθέτη στο χώρο της ραδιοφωνίας και συνεργάστηκε μαζί του στο Ραδιοφωνικό Σταθμό Αθηνών  από το 1936 ως τακτική συνεργάτρια και από το 1942 μέχρι το 1966 διευθύντρια της καθημερινής "Ώρας του Παιδιού". Οι πιο γνωστές ραδιοφωνικές της εκπομπές ήταν :Το θέατρο του παιδιού, Καλημέρα παιδάκια, Η θεία Λένα στα μικρά παιδιά,  Εκδρομή χωρίς τους μεγάλους και Ελάτε να ταξιδέψουμε.   Ήταν από τις πρώτες γυναίκες που τόλμησαν να κρατήσουν το πατρικό τους όνομα πλάι στο όνομα του συζύγου τους. Στις εκπομπές και τα βιβλία της η Αντιγόνη Μεταξά, χρησιμοποιούσε το ψευδώνυμο  "Θεία Λένα". Η ιδέα για το νέο της όνομα ανήκε στον Γιάννη Βουλπιώτη, τότε διευθυντή του ΕΙΡ, και στον σύζυγό της. Δόθηκε σε αντιπαράθεση με τη “θεία Μπέρτα” του γερμανικού ραδιοφώνου και με το δεδομένο ότι ο πατέρας της ονομαζόταν κι αυτός, Κωνσταντίνος. Τα παραμύθια της είχαν συχνά διδακτικό περιεχόμενο και σαν  ψυχή της εκπομπής προσπαθούσε πάντα να βρει ευρηματικούς τρόπους παρουσίασης. Η  «Ελενίτσα» που απαντούσε στις περισσότερες ερωτήσεις και ήταν κατά κάποιο τρόπο από τους βασικούς συνεργάτες της,  ήταν μια ενήλικη γυναίκα η Ρηνούλα Μενάνδρου. Η χαρακτηριστική μουσική της εκπομπής υπήρξε το δημοφιλέστερο παιδικό άκουσμα περίπου για μία τριακονταετία. Το 1967 συνέχισε στη τηλεόραση της ΥΕΝΕΔ όπου δημιούργησε το πρώτο ελληνικό παιδικό τηλεοπτικό πρόγραμμα.

Λήδα και Αντογόνη Μεταξά

Στο συγγραφικό της έργο περιλαμβάνονται περισσότερα από 51 παιδικά έργα. Ξεχωρίζουν "Το Θέατρο του Παιδιού" (τομ.4), "Η Ώρα του Παιδιού", "Ελάτε να ταξιδέψουνε" (τομ.4), "Χίλιες μορφές" (τομ.2), "Η θεία Λένα στα μικρά παιδιά", "Καλώς ήλθες μικρό μου". Ακόμα  στα 1967 κυκλοφορεί το πεντάτομο έργο της :Η Νέα Εγκυκλοπαίδεια του παιδιού. Όπως γράφει η ίδια, στο αντί προλόγου εισαγωγικό κείμενο: «…Η εγκυκλοπαίδεια περιέχει θέματα που συμπληρώνουν τη σχολική ύλη του δημοτικού και των πρώτων τάξεων του Γυμνασίου. Θεωρούσε επίσης ότι μία εγκυκλοπαίδεια για παιδιά θα έπρεπε να έχει ένα ομοιόμορφο ύφος πράγμα που, πολύ φυσικά, λείπει από τις περισσότερες εγκυκλοπαίδειες και λεξικά καθώς γράφονται από διάφορους συγγραφείς. Περιείχε επίσης αντί φωτογραφιών και χαρτών πάρα πολλά σκίτσα και απλοϊκές ζωγραφιές Ελλήνων ζωγράφων…»

Για το σύνολο του έργου της τιμήθηκε με το παράσημο του Τάγματος της Εποποιίας (1965) και με ειδικό βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών. Κόρη της Αντιγόνης Μεταξά και του Κώστα Κροντηρά ήταν η επίσης ραδιοφωνική παραγωγός Λήδα Κροντηρά, γνωστή από την παιδική εκπομπή "Καλημέρα παιδάκια".

Η εγγονή της πια, Μαρία Ηλιού  θα επιμεληθεί μια καταπληκτική έκδοση: « Άκουσε με,Μαρία μου» με εικόνες από την Φωτεινή Στεφανίδη,που κυκλοφόρησε τον Ιανουάριο του 2017, όπου τα παιδιά ανακαλύπτουν ένα κόσμο παραμυθένιο με τα ζώα να μιλούν και φέρονται σαν άνθρωποι!

Φεύγει στα 66 της χρόνια εκείνο το πρωινό της 16ης Οκτωβρίου 1971. Οι χιλιάδες ακροατές της που σήμερα πια σε μεγαλύτερη ηλικία θυμούνται εκείνα τα « άλλα» χρόνια δεν ξεχνούν ποτέ τη Θεία Λένα. Αυτή η φωνή είναι γραμμένη μέσα μας  και δεν μπορεί να σβήσει ποτέ. Θυμήθηκα μια φράση  σαν είδα την επετειακή ημερομηνία του θανάτου της: «Τα όνειρα είναι γραμμένα με ασημένια γράμματα, οι αναμνήσεις μας όμως είναι με χρυσά και γι αυτό είναι πιο πολύτιμες … ».

Κι όπως θα ‘λεγε και η  Θεία Λένα κλείνοντας την εκπομπή της : «Τώρα πέρασε η ώρα, φεύγουμε και μεις παιδιά, και αύριο την ίδια ώρα, θα τα πούμε με χαρά! ».

*http://zhtunteanagnostes.blogspot.gr/

Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Πατρίς στις 16 Οκτωβρίου 2017 :https://www.patris.gr/2017/