Roderick Beaton
Εισαγωγή στο έργο του Καζαντζάκη, επιλογή κριτικών κειμένων
Μετάφραση Θανάσης Κατσικερός
Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, 2011, σελ. 768
( Γράφει ο Αλέξης Στεφανίδης )
Το δίτομο πόνημα του Peter Bien «Καζαντζάκης, η πολιτική του πνεύματος» (ΠΕΚ, 2001 και 2007 αντίστοιχα) θεωρείται σταθμός για τους μελετητές του μεγάλου δημιουργού. Γιατί όχι μόνο αποτελεί μια πληρέστατη εργοβιογραφία του Νίκου Καζαντζάκη, αλλά και διότι εκθέτει το πνευματικό του κληροδότημα ιδωμένο από πολλές διαφορετικές οπτικές. Έχοντας λοιπόν οι Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης την τιμή και την ευθύνη να δώσουν στο ελληνικό κοινό μια τέτοιου επιπέδου μελέτη, θα περίμενε κανείς ότι δύσκολα θα παρουσίαζαν εκ νέου κάτι αντίστοιχο. Και όμως, σε τέσσερα μόλις χρόνια, διάστημα ελάχιστο για τα εκδοτικά δεδομένα, έρχεται η «Εισαγωγή στο έργο του Καζαντζάκη» του Roderick Beaton να αναμετρηθεί αλλά και να συμπληρώσει το μνημειώδες έργο του Bien – και τα καταφέρνει πράγματι περίφημα.
Ο κοινός παρονομαστής των δυο εκδόσεων είναι το πάθος και η αγάπη των δημιουργών τους για τον μεγάλο ταξιδιώτη, το Δυσσέα των ελληνικών γραμμάτων. Τόσο για τον Bien όσο και για τον Beaton, ο Νίκος Καζαντζάκης αποτελεί μόχθο, πάθος και ταξίδι δεκαετιών. Όμως οι δυο ακαδημαϊκοί επιλέγουν να ακολουθήσουν διαφορετικούς δρόμους στις δουλειές τους. Ο Bien εξετάζει κάθε ένα από τα έργα του Καζαντζάκη χωριστά, για να ανακαλύψει μέσα τους την ψυχή και το πνεύμα του δημιουργού τους. Αντίθετα, ο Beaton εξερευνά τις αντιδράσεις που αυτά προκάλεσαν τόσο κατά την έκδοσή τους, όσο και – το σημαντικότερο – πολλές δεκαετίες αργότερα στην Ελλάδα κα τον κόσμο. Γιατί μπορεί το έργο του Καζαντζάκη να δίχασε κοινό και κριτικούς, αλλά απαρατήρητο δεν πέρασε.
Εδώ ακριβώς εντοπίζεται και η μεγάλη δυσκολία του εγχειρήματος της Εισαγωγής. Είναι τέτοιος ο όγκος των κειμένων που έχουν γραφτεί εντός και εκτός Ελλάδος για το έργο του Καζαντζάκη, ώστε η καταγραφή τους και μόνο θα αποτελούσε βιβλιογραφικό άθλο. Αλλά δεν είναι αυτό που επιθυμεί ο Beaton. Άλλωστε και ο ίδιος επιμένει στον χαρακτηρισμό εισαγωγή, και τον τονίζει συνεχώς. Πέραν των προσωπικών του πεποιθήσεων και θέσεων, επιλέγει να παρουσιάσει κριτικά κείμενα από «…το ευρύτερο δυνατό φάσμα θεωρητικών, αισθητικών, ιδεολογικών και θρησκευτικών απόψεων…» ώστε να μπορέσει ο φιλοπερίεργος αναγνώστης να κατανοήσει το πλήθος και το μέγεθος των αντιδράσεων που προκάλεσε ο κρητικός συγγραφέας.
Τα κριτικά κείμενα που παρατίθενται στην Εισαγωγή του Beaton καλύπτουν μια περίοδο ενός περίπου αιώνα και οργανώνονται σε έξι ενότητες – πρώιμα έργα, θέατρο, Οδύσσεια, ταξιδιωτικά, μείζονα μυθιστορήματα, βιογραφίες – ανάλογα με τα έργα στα οποία αναφέρονται. Κάποια από αυτά είναι διθυραμβικά και άλλα πνέουν μένεα. Κάποια εκπλήσσουν ευχάριστα στην διαύγεια και την ποιότητα της κριτικής τους, και άλλα ξενίζουν στην αυστηρότητα και την ανελαστικότητα των δημιουργών τους. Όμως όλα προσφέρουν στον αναγνώστη εναλλακτικές οπτικές και δρόμους προσέγγισης ενός τεράστιου έργου, και αφήνουν σε αυτόν τελικά την επιλογή να διαμορφώσει την δική του προσωπική άποψη. Το σημαντικότερο – τον καλούν να επιστρέψει, να θυμηθεί ξανά ή να ανακαλύψει από την αρχή το Νίκο Καζαντζάκη. Αυτό είναι που επιδιώκει από την αρχή ο Beaton, και να είστε σίγουροι ότι το καταφέρνει απόλυτα. Και αν ο Γιάννης Τριανταφύλλου στην Ελευθεροτυπία περιέγραφε την Εισαγωγή ως «…τόμο βιβλιοθήκης», θα μας επιτρέψει να διαφωνήσουμε – η Εισαγωγή είναι ένα έργο για διάβασμα βαθύ και απολαυστικό.
Εισαγωγή στο έργο του Καζαντζάκη, επιλογή κριτικών κειμένων
Μετάφραση Θανάσης Κατσικερός
Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, 2011, σελ. 768
( Γράφει ο Αλέξης Στεφανίδης )
Το δίτομο πόνημα του Peter Bien «Καζαντζάκης, η πολιτική του πνεύματος» (ΠΕΚ, 2001 και 2007 αντίστοιχα) θεωρείται σταθμός για τους μελετητές του μεγάλου δημιουργού. Γιατί όχι μόνο αποτελεί μια πληρέστατη εργοβιογραφία του Νίκου Καζαντζάκη, αλλά και διότι εκθέτει το πνευματικό του κληροδότημα ιδωμένο από πολλές διαφορετικές οπτικές. Έχοντας λοιπόν οι Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης την τιμή και την ευθύνη να δώσουν στο ελληνικό κοινό μια τέτοιου επιπέδου μελέτη, θα περίμενε κανείς ότι δύσκολα θα παρουσίαζαν εκ νέου κάτι αντίστοιχο. Και όμως, σε τέσσερα μόλις χρόνια, διάστημα ελάχιστο για τα εκδοτικά δεδομένα, έρχεται η «Εισαγωγή στο έργο του Καζαντζάκη» του Roderick Beaton να αναμετρηθεί αλλά και να συμπληρώσει το μνημειώδες έργο του Bien – και τα καταφέρνει πράγματι περίφημα.
Ο κοινός παρονομαστής των δυο εκδόσεων είναι το πάθος και η αγάπη των δημιουργών τους για τον μεγάλο ταξιδιώτη, το Δυσσέα των ελληνικών γραμμάτων. Τόσο για τον Bien όσο και για τον Beaton, ο Νίκος Καζαντζάκης αποτελεί μόχθο, πάθος και ταξίδι δεκαετιών. Όμως οι δυο ακαδημαϊκοί επιλέγουν να ακολουθήσουν διαφορετικούς δρόμους στις δουλειές τους. Ο Bien εξετάζει κάθε ένα από τα έργα του Καζαντζάκη χωριστά, για να ανακαλύψει μέσα τους την ψυχή και το πνεύμα του δημιουργού τους. Αντίθετα, ο Beaton εξερευνά τις αντιδράσεις που αυτά προκάλεσαν τόσο κατά την έκδοσή τους, όσο και – το σημαντικότερο – πολλές δεκαετίες αργότερα στην Ελλάδα κα τον κόσμο. Γιατί μπορεί το έργο του Καζαντζάκη να δίχασε κοινό και κριτικούς, αλλά απαρατήρητο δεν πέρασε.
Εδώ ακριβώς εντοπίζεται και η μεγάλη δυσκολία του εγχειρήματος της Εισαγωγής. Είναι τέτοιος ο όγκος των κειμένων που έχουν γραφτεί εντός και εκτός Ελλάδος για το έργο του Καζαντζάκη, ώστε η καταγραφή τους και μόνο θα αποτελούσε βιβλιογραφικό άθλο. Αλλά δεν είναι αυτό που επιθυμεί ο Beaton. Άλλωστε και ο ίδιος επιμένει στον χαρακτηρισμό εισαγωγή, και τον τονίζει συνεχώς. Πέραν των προσωπικών του πεποιθήσεων και θέσεων, επιλέγει να παρουσιάσει κριτικά κείμενα από «…το ευρύτερο δυνατό φάσμα θεωρητικών, αισθητικών, ιδεολογικών και θρησκευτικών απόψεων…» ώστε να μπορέσει ο φιλοπερίεργος αναγνώστης να κατανοήσει το πλήθος και το μέγεθος των αντιδράσεων που προκάλεσε ο κρητικός συγγραφέας.
Τα κριτικά κείμενα που παρατίθενται στην Εισαγωγή του Beaton καλύπτουν μια περίοδο ενός περίπου αιώνα και οργανώνονται σε έξι ενότητες – πρώιμα έργα, θέατρο, Οδύσσεια, ταξιδιωτικά, μείζονα μυθιστορήματα, βιογραφίες – ανάλογα με τα έργα στα οποία αναφέρονται. Κάποια από αυτά είναι διθυραμβικά και άλλα πνέουν μένεα. Κάποια εκπλήσσουν ευχάριστα στην διαύγεια και την ποιότητα της κριτικής τους, και άλλα ξενίζουν στην αυστηρότητα και την ανελαστικότητα των δημιουργών τους. Όμως όλα προσφέρουν στον αναγνώστη εναλλακτικές οπτικές και δρόμους προσέγγισης ενός τεράστιου έργου, και αφήνουν σε αυτόν τελικά την επιλογή να διαμορφώσει την δική του προσωπική άποψη. Το σημαντικότερο – τον καλούν να επιστρέψει, να θυμηθεί ξανά ή να ανακαλύψει από την αρχή το Νίκο Καζαντζάκη. Αυτό είναι που επιδιώκει από την αρχή ο Beaton, και να είστε σίγουροι ότι το καταφέρνει απόλυτα. Και αν ο Γιάννης Τριανταφύλλου στην Ελευθεροτυπία περιέγραφε την Εισαγωγή ως «…τόμο βιβλιοθήκης», θα μας επιτρέψει να διαφωνήσουμε – η Εισαγωγή είναι ένα έργο για διάβασμα βαθύ και απολαυστικό.
Διαβάστε επίσης:
Peter Bien Καζαντζάκης, η πολιτική του πνεύματος, τ.Α (τ.Β), ΠΕΚ, 2001 (2007)
Έλλη Αλεξίου Για να γίνει μεγάλος, Καστανιώτης, 2004
Νίκος Καζαντζάκης Τετρακόσια γράμματα του Καζαντζάκη στον Πρεβελάκη, Εκδόσεις Καζαντζάκη, 1984.
Έλλη Αλεξίου Για να γίνει μεγάλος, Καστανιώτης, 2004
Νίκος Καζαντζάκης Τετρακόσια γράμματα του Καζαντζάκη στον Πρεβελάκη, Εκδόσεις Καζαντζάκη, 1984.
Αξιολόγηση BigBook: 8,5 / 10
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου