Μια κλωστή η ζωή μας σαν αποφασίζουν οι ισχυροί για τις τύχες μας...

Τα παραμύθια του Σαββάτου …γράφει η Ελένη Μπετεινάκη*

Διαβατάρικες σκιές είμαστε όλοι σε τούτο τον κόσμο. Μια κλωστή η ζωή μας σαν αποφασίζουν οι ισχυροί για τις τύχες μας, το μέλλον μας ανάλογα με τα δικά τους συμφέροντα και τις ορέξεις τους. Ο πόλεμος του ’40  κι ο εμφύλιος που ακολούθησε έχουν ακόμα νωπές τις μνήμες και λόγω της μεγάλης εθνικής μας επετείου στις 28 του Οκτώβρη, «Τα Παραμύθια» θυμούνται και ξαναγράφουν για βιβλία που αξίζει να διαβάσουμε όλοι.

Όταν παίζαμε για τη νίκη, Καραγκιόζη μου, Γιώτα Κ. Αλεξάνδρου, εικ: Αχιλλέας Ραζής, εκδ. Ελληνοεκδοτική.

«Διαβατάρικες σκιές στο σεντόνι της ζωής είμαστε. Ας πορευόμαστε με γέλιο και τραγούδι. Κι όποτε σκοτεινιάζει ολότελα, χορό  θα στήνουμε με το σκοτάδι. Αβάντι, μαέστρο».

Έτσι αρχίζει τούτη η γραφή και μεταφερόμαστε με μιας σε ένα κόσμο αλλιώτικο, σε μια σκηνή που δυστυχώς το θέατρο που παίχτηκε κάποτε ήταν πέρα για πέρα αληθινό. Σαν θέατρο σκιών που ο Καραγκιόζης έδινε το σύνθημα, γελούσε, σατίριζε, έκανε παρέα στα δύσκολα, στα παράλογα, στους φόβους, στην αναμονή. Εκείνος τους έδινε τη χαρά, την παρηγοριά, την ομορφιά, τη δύναμη να αντέξουν.

Μέρες του ’40, μέρες πολέμου, μέρες κατοχής… Ένα οδοιπορικό στον χρόνο. Ένα βιβλίο γεμάτο συναίσθημα, Ιστορία  και πράγματα που φαντάζουν παραμύθι, μα συνέβησαν στους πατεράδες και στους παππούδες μας, στ΄ αλήθεια.

Ήρωες του βιβλίου είναι πρωτ΄απ’  όλα ένας πατέρας που φεύγει για τα βουνά της Αλβανίας σαν κηρύχθηκε ο πόλεμος με την Ιταλία στα 1940, ένας πατέρας καραγκιοζοπαίχτης. Ο γιος του ο Λευτέρης στη συνέχεια  που μένει πίσω προσπαθεί να καλύψει τους φόβους του παρέα με τις αγαπημένες φιγούρες του πατέρα, και παίζοντας κρυφά ή φανερά το αγαπημένο του θέατρο σκιών. Μια μάνα που περιμένει, πλέκει, σιωπά και δακρύζει. Μια εποχή που σφράγισε ίσαμε τις μέρες μας και τη δική μας ψυχή.

«Γινόμουν δώδεκα εκείνη την ημέρα του Οκτώβρη που το σεντόνι όλων μας γέμισε ξαφνικά σκιές άγνωστες απειλητικές». Το ραδιόφωνο λέει τα μαντάτα τα άσχημα. Ο πόλεμος είναι γεγονός κι η τελευταία παράσταση του πατέρα του Λευτέρη, επίσης. Κι όπως συμβαίνει σε κάθε τέτοια στιγμή ο χρόνος μοιάζει να κάνει άλματα κι από παιδί να γίνεσαι απότομα άνδρας. Κι από τη χαρά να γεννιέται η λύπη, από το γέλιο το κλάμα, από τη  ευτυχία ο φόβος. Ο Καραγκιόζης δίνει τη δύναμη, μπαίνει στη ζωή των ανθρώπων με το δικό του χιούμορ και χαρίζει απλόχερα όσα τους λείπουν.

Ένα μικρό δώρο από τον πατέρα  κι άλλο ένα από τον γιο σε εκείνον θα γίνουν σύντροφοι της μοναξιάς και του φόβου. Χειροκροτήματα σε κάθε μικρή παράσταση του καραγκιόζη. Χειροκροτήματα σε κάθε νίκη του στρατού. Πρωτοσέλιδα εφημερίδων, καμπάνες που χτυπούν χαρμόσυνα, σημαίες ελληνικές στα μπαλκόνια κι η Βέμπο στο θέατρο Μουντιάλ να τραγουδά με την μοναδική της φωνή, να ακούγεται ίσαμε εκεί που δεν μπορούσε ποτέ να φανταστεί κανένας.

Γράμματα στέλναν τότε οι άνθρωποι, γράφοντας τα νέα, τη λαχτάρα, τις θύμησες…Κάθε γράμμα μια αγκαλιά, μια ανάσα, κουβέντες χαραγμένες βαθιά στην ψυχή, δύναμη για συνέχεια, για αντοχή. Ίσαμε εκείνον τον Απρίλη που γέμισε η Αθήνα μοτοσικλετιστές… Ο αγκυλωτός σταυρός κυματίζει στην Ακρόπολη, αυτοκίνητα επιτάσσονται, σπίτια αλλάζουν χέρια, λεωφορεία και τραμ λιγοστεύουν…Και ανάμεσα στο σκοτάδι και τις σκιές η επιστροφή του πατέρα. Κι αρχίζουν πάλι οι παραστάσεις και τα γεγονότα της νίκης και της ήττας δεν έχουν τελειωμό. Αντίσταση, κατοχή, χειμώνας, πείνα, παγωνιά. Σαν τον καραγκιόζη όλοι : «Θα φάμε, θα πιούμε και νηστικοί θα κοιμηθούμε».

Κι ανάμεσα στα τόσα άσχημα, στο θανατικό που είναι παντού, φεύγουν για πάντα κι οι ποιητές και παγώνει ακόμα πιο πολύ η ψυχή. Παλαμάς, η κηδεία του γίνεται σύμβολο, διαδήλωση, κραυγή στον πόνο και την απόγνωση…

Ένας εφιάλτης όλο τούτο το κακό που κράτησε 1264 μερόνυχτ. Κι έρχεται η μαγική στιγμή που ο Καραγκιόζης θα φωνάξει δυνατά : «Ε, ρε γλέντια!»

Ένα ρολόι συνεχίζει να μετρά το χρόνο κι ας σταμάτησαν οι καρδιές. Οι μνήμες, οι θύμησες  κι ο Καραγκιόζης ζουν για πάντα. Άλλωστε δεν ξεχνάμε ποτέ πως «Διαβατάρικες σκιές είμαστε στο παιχνίδι της ζωής».

Συγκλονιστική  γραφή από τη Γιώτα Αλεξάνδρου, συγκλονιστική αφήγηση από τον Άθω Δανέλλη, συγκλονιστικές κι οι ζωγραφιές του Αχιλλέα Ραζή. Ότι και αν γράψω για αυτό το βιβλίο θα είναι λίγο. Ιστορία γεμάτο, αφήγηση με τα μάτια της ψυχής, ενός παιδιού και του καραγκιόζη. Συναίσθημα μπλεγμένο με αλήθεια και φόβο και δύσκολες ώρες. Ο Πόλεμος με μια άλλη ματιά. Ο πόλεμος των ανθρώπων στην ψυχή και την καθημερινότητά τους. Συγκινητικό, τεκμηριωμένο, απόλυτα προσιτό και κατανοητό κείμενο που θα σας καθηλώσει!

Κάθε σελίδα του και μια θύμηση. Η Ιστορία γραμμένη αλλιώς. Όπως μπορούν να την καταλάβουν τα μικρά παιδιά. Τα γεγονότα που σκίαξαν ζωές χιλιάδων ανθρώπων μέσα σε ένα θέατρο σκιών. Εκπληκτική ιδέα, βιβλίο πολύτιμο.

Πάρτε το και  διαβάστε το! Πείτε το σαν παραμύθι στα παιδιά σας. Να μάθουν με ένα άλλο τρόπο την σύγχρονη Ιστορία μας. Να καταλάβουν, να νιώσουν τη μυρωδιά του πολέμου, τις αγωνίες και την καθημερινότητα των ανθρώπων να θυμηθούν ή να γνωρίσουν τη μαγεία του Καραγκιόζη.

 Το θέατρο σκιών ήταν πάντα παρηγοριά στα δύσκολα. Ήταν η διασκέδαση των απλών ανθρώπων. Είναι ότι αγαπώ κι εγώ απ΄ τα μικράτα μου!

Το βιβλίο αυτό δεν πρέπει να λείψει από κανένα σχολείο, από καμμιά βιβλιοθήκη. Θα σας συγκινήσει, θα σας γεμίσει εικόνες, αλήθειες και συναισθήματα ανάκατα με φως και σκιά, σαν τον μοναδικό Καραγκιόζη, άντε και τα κολλητήρια και τον Μπαρμπαγιώργο.

Να το ξεφυλλίζετε αργά, να παρατηρείτε τις εικόνες του Αχιλλέα Ραζή. Κι αν θέλετε να μαγευτείτε ακόμα περισσότερο, ακούστε το κατεβάζοντας την εφαρμογή στο κινητό ή στο ταμπλετ σας QR Code και αφεθείτε στη φωνή του πιο αγαπητού καραγκιοζοπαίχτη στη χώρα μας, του Άθω Δανέλλη.

Γιώτα Αλεξάνδρου, νηπιαγωγός- συγγραφέας. Ήξερα πως θα ΄χες φτιάξει ένα μικρό αριστούργημα. Άλλωστε δεν γίνεται να γράψεις κάτι που δεν θα ήταν!

Στο τέλος του βιβλίου θα βρείτε πήγες και βιβλιογραφία από την έρευνα τις Γιώτας Αλεξάνδρου, ένα γλωσσάρι και ένα πολύτιμο χρονολόγιο.

Οι τέχνες του πολέμου και της κατοχής, ένα κείμενο ακόμα που μας μαθαίνει ή θυμίζει το πόσο πολλά προσέφερε σε σ' αυτόν τον Εληνοιταλικογερμανικό πόλεμο η Τέχνη!

Σε όλους απευθύνεται το βιβλίο αυτό από 5 χρονών ίσαμε όσο θέλουμε….

O καιρός της σοκολάτας, Λότη Πέτροβιτς – Ανδρουτσοπούλου, εκδ.Πατάκη

Η Τρελή των Εξαρχείων η κυρά Αυγούστα, έτρωγε, λέει,τα παιδιά αν αυτά  δεν έτρωγαν το πλιγούρι τους εκείνα τα δύσκολα χρόνια. Πιο φοβερή στην όψη και πιο άγρια ακόμα κι από εκείνους τους Ναζί που κτυπούσαν τις γυαλιστερές τους μπότες στα πεζοδρόμια. Κι ίσως το όνομα της το πραγματικό, να ήταν Ροζαλία και να ήταν από εκείνες τις γυναίκες που εκτελέστηκαν για την αντιστασιακή τους δράση την Πρωτομαγιά του 1944 στην Καισαριανή…

Ο «Ασπρούλης» ήταν ένα κουνελάκι που ΄ρθε μια μέρα της κατοχής στο σπίτι δώρο από τον κύριο Παρασκευαϊδη… Κι είχε μια τύχη απρόσμενη γραμμένη ανεξίτηλα με ένα κονδυλοφόρο ίσως, εξαιτίας της  πεινάς που έδερνε τους ανθρώπους  τα μαύρα χρόνια του πολέμου. Κι ήταν μια ξύλινη κασετίνα η αφορμή να  μην ξεχαστεί ποτέ η ιστορία του…

Κι αλήθεια σαν είσαι μικρός κι αγαπάς τις ιστορίες και τα παραμύθια κι έχεις τόση φλόγα στην καρδιά και τόση στέρηση στη ζωή πιστεύεις πως οι καραμέλες που σου χαρίζει κάποιος μπορούν να γίνουν δέντρο σαν τις φυτέψεις και να βλαστήσουν και να γλυκάνουν όλον τον κόσμο, ακόμα και τους κακούς ή τους πεινασμένους, τους « νάνους» της κατοχής, να  και τους μεγάλους. Αν πάλι ανακαλύψεις πως αυτό  δεν μπορεί να ΄ναι αλήθεια να  λυπηθείς αλλά και πάλι να χαρείς γιατί πιο σπουδαίο δέντρο από την αγριελιά που βρέθηκε σε εκείνο το ίδιο μέρος,  δεν υπάρχει. Γιατί τα  κλαδιά της στεφάνωναν τους νικητές των αγώνων κάποτε…

Τους θυμάστε τους τσαγκάρηδες τους παλιούς; Σαν εκείνον τον κυρ Κώστα που τρυπούσε την μύτη στα παπούτσι κι έκοβε φτέρνες και τα κάνε καλοκαιρινά. Δούλευε μέρα νύχτα κι ήθελε τόσο πολύ να μπει στα παραμύθια της μικρής του φιλενάδας κι αυτός κι ο βοηθός του ο Γιώργος,που σαν πέρασαν τα χρόνια η υπόσχεση που δόθηκε  τότε έγινε βιβλίο και ιστορία ξακουστή, συγκινητική κι πέρα για πέρα αληθινή…

Η ιστορία της δασκάλας είναι πάλι  από τις πιο τρυφερές και συγκινητικές …Για ένα αστείο, για μια πλάκα , τα δάκρυα τρέχουν σαν βρύση για μια σταλιά γλυκόζη που ίσως αν αγαπάς τη σοκολάτα να την φαντάζεσαι πως έχει τη γεύση της, εκείνα  τα πικρά τα χρόνια, της κατοχής…

Κι ήρθε κι ο θείος Αντώνης από «τας Σέρρας»!Κι είχε σάρκα και οστά και μια μαύρη βαλίτσα κι όλα τα παιδιά πίστευαν πως μάλλον είχε έρθει από το φεγγάρι αφού τούτη η πολιτεία φάνταζε τόσο  μακρινή  στη ζωή, στα μάτια , στη φαντασία τους. Κι όταν τους έφερε  για δώρο από τη Θεσσαλονίκη ένα μικρό κομμάτι σοκολάτας,  τότε όλοι σιγουρεύτηκαν πως τα όνειρα όλα έρχονται από το μακρινό φεγγάρι κι ο θείος σίγουρα θα κατοικούσε εκεί.

Κι ο « Παναγιώτης» ήταν μια κούκλα κοκάλινη, μοναδική κι ανεπανάληπτη για εκείνα τα χρόνια. Κι απέκτησε ένα παρατσούκλι παράξενο  « πρώην κατάσκοπος» που παραλίγο να στοιχήσει  τη ζωή του πατέρα της κ.Λότης. Όμως ήταν  και ένας ακόμη λόγος να έρθουν από την Αμερική δυο σοκολάτες…

Ο λόφος του Στρέφη τα χρόνια της κατοχής είχε τον Μπάρμπα Θωμά να τον προσέχει, άνθρωπος  αγαπημένος και μονάχος,  που ‘χε μια παράξενη σοφία μέσα του και ας μην ήταν πολύ γραμματιζούμενος. Φρόντιζε τα ζώα, τα ψαριά και …τα παιδιά. Ώσπου μια μέρα χάθηκε, έμειναν όμως τα λόγια του ανεξίτηλα που θύμιζαν τόσο μα τόσο πολύ εκείνον τον άλλο Μπάρμπα Θωμά της Ελίζαμπεθ Ορτον Τζόουνς : «Ο λόφος είναι δικός σου να το ξέρεις! Εδώ μπορείς να κάθεσαι όσο θέλεις και να διασκεδάζεις με τον τρόπο σου. Να σκέπτεσαι, να ονειρεύεσαι , να χαίρεσαι τη φύση, να τραγουδάς δυνατά ή από μέσα σου, να λες μια προσευχή…»

Και κάτω από αυτές τις παράξενες συνθήκες της κατοχής και των συνεχόμενων σειρήνων συναγερμού βρέθηκε μια μέρα στο σπίτι της Σοφίας Βέμπο η μικρή Λότη μαζί με την Όλγα που ‘χε κι εκείνη μια υπέροχη φωνή. Κι ήταν μια σοκολάτα υγείας ένα δώρο αναπάντεχο ,μιας κι ο Καιρός της Σοκολάτας …πλησίαζε!

Κάπου εκεί κοντά  και μια ακόμα μαγική φωνή που κόντευε να σβήσει από την πείνα, τις κακουχίες και το κακό του πολέμου ήταν της Φλέρυ Νταντωνάκη. Ένα μικρό κομμάτι σοκολάτας ήταν αρκετό για να φέρει έστω και για  λίγο τη χαρά στο αδύνατο κορμί και στη βελούδινη φωνή της….

Τούτες οι μοναδικές ιστορίες της Λότης Πέτροβιτς δεν είναι  παραμύθια. Συνέβησαν εκείνα τα δύσκολα χρόνια της κατοχής, του εμφυλίου κι είναι ιστορίες  της δικής της ζωής που μέσα τους κρύβουν την γεύση της πιο πικρής σοκολάτας που όμως γλυκαίνει πάντα  στο τέλος. Είναι μικρά διαμάντια για όλους εμάς που μας μαθαίνουν την καθημερινότητα μια εποχής που υπήρξε κάποτε  στην  Αθήνα. Είναι κομμάτια της ιστορίας του τόπου μας από απλούς ανθρώπους, είναι ζωή, είναι  μνήμες ανεξίτηλες. Γραμμένες με το μοναδικό ύφος και τρόπο της αγαπημένης συγγραφέως, συγκινούν, στοχάζονται και αφήνουν πάντα μια γεύση γλυκόπικρη μα αξέχαστη. Γεμάτες αναμνήσεις και συναισθήματα που ζωντανεύουν  διαβάζοντας την κι είναι σαν να  ζεις κι εσύ κι εγώ και όλοι μας όλες εκείνες τις στιγμές. Και φορτίζει η ατμόσφαιρα και απαλαίνει πάλι η ψυχή και συλλογιέται το πιο πολύτιμο αγαθό πως είναι η ελευθερία μας, η ειρήνη, η αγάπη για τον συνάνθρωπο… Αντε κι η σοκολάτα για όσους είχαμε  την τύχη να μην την στερηθούμε ποτέ.

Για άλλη μια φορά κ. Λότη Πέτροβιτς – Ανδρουτσοπούλου, ευχαριστούμε για το μοίρασμα, για τις ιστορίες, για όλα!

Για παιδιά και μεγάλους,για τις γλυκόπικρες αλήθειες του πολέμου…

*Η Ελένη Μπετεινάκη είναι νηπιαγωγός

Δημοσιεύτηκε στο Cretalive.gr στις 26 Οκτωβρίου 2019 :https://www.cretalive.gr/culture/ta-paramythia-toy-sabbatoy-26-10-2019-1086592