Το λιμάνι του Χάνδακα, Νεώρια ( από το βιβλίο : Η Λέσχη των Ευγενών του Χάνδακα, Λιάνας Σταρίδα, εκδ. Δοκιμάκης)

Το μικρό λιμάνι του Χάνδακα διαδραμάτισε ένα ιδιαίτερο ρόλο στη ζωή της πόλης αλλά και

Φωτ . Behaeddin

ολόκληρου του νησιού. Στην είσοδο του δεσπόζει το επιβλητικό θαλάσσιο φρούριο (Rocca a mare) (το μετέπειτα ονομαζόμενο φρούριο του Κούλε) , ενώ στα νότια και στα ανατολικά κτίστηκαν τα νεώρια.

Το λιμάνι ήταν ναύσταθμος των πολεμικών Ενετικών πλοίων αλλά και εμπορικό λιμάνι .Οι εγκαταστάσεις του καταλάμβαναν έκταση 3500 περίπου τ.μ. και αποτελούνταν από τα Νεώρια, την αποθήκη άλατος, τη δυτική αποθήκη, την δεξαμενή Ζane και την Πύλη των Νεωρίων.

Τα νεώρια αποτελούνταν από μεγάλους επιμήκεις θαλασσοσκεπείς  χώρους που μπορούσαν να στεγάσουν γαλέρες προκειμένου να επισκευασθούν ή ακόμη και να κατασκευασθούν εξαρχής .Κάθε ένας από τους θόλους των νεωρίων προοριζόταν για μια γαλέρα. Κτίστηκαν τέσσερα συγκροτήματα νεωρίων σε διαφορετικές χρονολογικές φάσεις.

Φωτ : G. Gerola 1902 - 04

Το πρώτο συγκρότημα, το Arsenali Antichi βρισκόταν στη νότια πλευρά του λιμανιού. Είχε κατασκευαστεί σε μια υποδοχή μεταξύ Βυζαντινού τείχους και της ακτής στα μέσα του 13ου αιώνα. Σε κάτοψη, ήταν ένα ορθογώνιο παραλληλόγραμμο, στεγασμένο με σταυροθόλια.( Το συγκρότημα αυτό καταστράφηκε κατά το σεισμό του 1303 και κατασκευάστηκε εκ νέου ).

Το δεύτερο συγκρότημα των Νεωρίων, που ονομάστηκε Arsenali Vecchi , κατασκευάστηκε βορειοδυτικά του πρώτου και παρουσίαζε και αυτό σε κάτοψη ένα ορθογώνιο παραλληλόγραμμο. Αποτελείται από τέσσερις επιμήκεις θαλασσοσκέπαστους  χώρους που επικοινωνούσαν μεταξύ τους με τοξωτά ανοίγματα.

Το τρίτο συγκρότημα, τα Arsenali Nuovi και  Nuovissimi, κτίστηκε στα νοτιοανατολικά του

H πύλη των Νεωρίων

λιμανιού. Αρχικά κτίστηκε το συγκρότημα  των Nuovi μ που αποτελείτο από πέντε επιμήκεις θολοσκεπείς χώρους , και αργότερα πραγματοποιήθηκε επέκτασή του προς τα βόρεια ( Arsenali Nuovissimi ).

Μεταξύ των ανατολικών και των δυτικών νεωρίων είχε κατασκευαστεί άλλος ένας επιμήκης θολοσκεπής χώρος που χρησίμευε ως αποθήκη άλατος.

Δυτικά του συγκροτήματος των Arsenali Vecchi ,υπήρχε επίσης θαλασσοσκεπής αποθήκη καθώς και η Πύλη των Νεωρίων που σύνδεε τα νεώρια με την  πόλη.

Σε επαφή με το Arsenali  nuovi, κατασκευάστηκε η μεγαλύτερη δεξαμενή του Χάνδακα , με χωρητικότητα 20000 βαρελιών , για τις ανάγκες του λιμανιού.

Η δεξαμενή αποτελείτο από δύο επιμήκεις θαλασσοσκέπαστους  χώρους που επικοινωνούσαν με ταξύ τους με τοξωτά ανοίγματα.

Ο φωτισμός και αερισμός της δεξαμενής γινόταν μέσω μεγάλων φωταγωγών στη σρέψη των θόλων.Η επικοινωνία  της δεξαμενής με τον αμέσως παρακείμενο σε αυτήν θόλο των νεωρίων , γινόταν μέσω τριών μεγάλων θυρών .Συνιλοικά , μετά την ολοκλήρωση των εγκαταστάσεων του ναύσταθμου , οι θόλοι των νεωρίων ανέρχονταν σε 14.

Φωτ : Ελένη Μπετεινάκη

Σήμερα από τα συγκροτήματα αυτά σώζονται μόνο ορισμένα τμήματά τους , νοτιοανατολικά του παλιού εμετικού λιμένα και νοτιοδυτικά του ( δηλαδή τμήματα του τρίτου συγκροτήματος , Arsenali Nuovi και  Nuovissimi  και του δείτερου, Arsenali  Vecchi)).

Υγκεκριμένα , από τις αρχές τυ 1900 , καταστράφηκε η Πύλη και το βόρειο τμήμα των δυτικών νεωρίων. Το παλαιότερο συγκρότημα ( εκεί που βρισκεται σήμερα το Ττελωνείο και η Περιφέρεια Κρήτης  , κατέπεσε κατά το σεισμό του 1856.Μετά το 1936, κατεδαφίστηκαν οι 4 από τους πέντε θόλους των arsenali nuovi – nuovissimi προκειμένου να επακταθεί η χερσάια ζώνη και να διαμορφωθεί το λιμάνι .

Διατηρούνται , η δεξαμενή Zane , ο δυτικότερος θόλος των arsenali nuovi – nuovissimi, η αποθήκη άλατος , το εναπομείναν τμήμα του συγκροτήαμτος των δυτικών νεωίων και η δυτική αποθήκη.)

Απόσπασμα από το βιβλίο : Η λέσχη των Ευγενών του Χάνδακα, Λιάνα Σταρίδα, εκδ. Δοκιμάκης, 2008 

... Το εξαίρετο αυτό βιβλίο κάνει αναφορά στις διακεκριμένες προσωπικότητες των διάσημων αρχιτεκτόνων και στην εποχή τους και στους σύγχρονους καιρούς, τους Andrea Palladio, Sebastiano Serlio, Leone Alberti Battista, Michele Sanmicheli, Vignola, ενδεικτικά ονόματα μόνο από τους πολλούς διάσημους καλλιτέχνες αρχιτέκτονες που τα έργα τους διατηρούνται ακόμα και στην Κρήτη φωτογραφικά δείγματα των οποίων παρουσιάζονται και στο βιβλίο αυτό όπως η Μονή Αρκαδίου, η Μονή Αγίας Τριάδας Τζαγκαρόλων, η Loggia του Ρέθυμνου, οι προσόψεις των Πυλών των οχυρωματικών περιβόλων και φυσικά η Loggia του Ηρακλείου, το σημερινό Δημοτικό Μέγαρο....
 http://www.bigbook.gr/index.php?lang_id=1&mode=singleBook&book_id=68315