Τα παραμύθια του Σαββάτου …

...γράφει, σχολιάζει και παρουσιάζει η Ελένη Μπετεινάκη*

Ιστορίες για μεγαλύτερα παιδιά, παραμύθια, όνειρα, ίντριγκες, αποφάσεις και σχέσεις. Βιβλία με θέμα τους βασικό το αίνιγμα και το μυστήριο. Την περιπέτεια και …το καλοκαίρι. Τη ζωή των παιδιών όπως εκείνα την βιώνουν, την ζουν , την απολαμβάνουν μέσα από επιλογές των γονιών που γράφουν την « ιστορία» τους, το μέλλον τους χωρίς να τα ρωτήσουν. Σύγχρονα μυθιστορήματα γεμάτα αλήθειες κι ας έχουν μέσα τους τον μύθο και την φαντασία να πλέκει διαλόγους και καταστάσεις.

Γιατί όπως γράφει και η Μαρία  Ρουσάκη στο τέλος του βιβλίου της: « …Τελικά σοφά είναι τα παραμύθια κι ας μην είναι αληθινά. Να, όταν λένε « κι αυτοί ζήσαν καλά κι εμείς καλύτερα» έχουν κάποιο δίκιο. Δεν είναι πάντα ρόδινα για εκείνους, αλλά ίσως μπορούν να γίνουν για εμάς. Γιατί ίσως πρέπει να κοιτάζουμε τα λάθη των παλαιοτέρων για να ζήσουμε εμείς ακόμα καλύτερα…»

Αίνιγμα στο Αιγαίο, Μαρία Ρουσάκη, εκδόσεις Μίνωας

Ένα βιβλίο - ταξίδι σε ένα από τα πιο όμορφα νησιά των Κυκλάδων, την Τήνο. Η ιστορία αφορά μια πολυμελή οικογένεια με κανόνες και συνήθειες λίγο πιο φιλελευθέρους και στόχους την αληθινή αγάπη και εκτίμηση μεταξύ τους. Τα μεγαλύτερα αδέλφια  φεύγουν για διακοπές, για πρώτη φορά χωρίς τους γονείς τους και χωριστά μεταξύ τους για όλη σχεδόν την διάρκεια του καλοκαιριού ,στις  κατασκηνώσεις της Τήνου. Εκεί θα ανακαλύψουν τον εαυτό τους, την σχέση τους, την αδελφική αγάπη, τη φιλία  και θα ζήσουν  ένα σωρό άλλες περιπέτειες  κι αλήθειες που δεν είχαν καν φανταστεί.

Μέσα από αυτήν την μεγάλη περιπέτεια των διακοπών τους θα μάθουν και θα μάθουμε πολλά πράγματα για το νησί της Τήνου, την μεγάλη ιστορία του, την ενασχόληση των κατοίκων του από τα πολύ παλιά χρόνια με τις τέχνες και τη ζωή – έργο διάσημων γλυπτών και ζωγράφων που γεννήθηκαν ή έζησαν μέρος της ζωής τους στο μικρό νησί.

Ένα βιβλίο χωρισμένο σε κεφάλαια που έχουν τίτλους από τα γνωστά παραμύθια της κλασσικής και παγκόσμιας παιδικής λογοτεχνίας. Μια έξυπνη περιπέτεια σε δύο κατασκηνώσεις του νησιού με αυστηρό πρόγραμμα, αφού είναι  εκκλησιαστικές που η Ζωή και ο Άγγελος δεν αντέχουν να ακολουθήσουν. Μια καλοκαιρινή περιπέτεια γεμάτη κανόνες, ανατροπές, εκπλήξεις , μυστήριο και δράση. Μια ιστορία που διαβάζεται απνευστί ως το τέλος, γραμμένη από την πολύ δυνατή πένα της Μαρίας Ρουσάκη που εκπλήσσει ευχαρίστα σε όλη τη διάρκειά της μέχρι και το τέλος και αγγίζει πολύ διακριτικά θέματα που απασχολούν τα παιδιά της ηλικίας που απευθύνεται. Θέματα όπως  σχέσεις ανάμεσα στα μέλη της οικογένειας, αντιπαλότητες και φιλίες.

Ένα ταξίδι λοιπόν στη ζωή, στις σχέσεις, στην φιλία, στο παρελθόν, στο σήμερα. Ένα αίνιγμα που αγγίζει πολλές ζωές, πολλά συναισθήματα, χρόνια θέματα που απασχολούν οικογένειες, μυστικά και …παραμύθια!

Για παιδιά από 9 ετών!

Η φούσκα, Γιώργος Γρηγοράκης, (εικ.Σταμάτης Μήτσιος),εκδ. Πατάκης

Η ιστορία διαδραματίζεται στο χωριό της Διαλεχτής, στην πλατεία καλύτερα αυτής της μικρής πόλης και με πρωταγωνιστές, ένα κειμήλιο, ένα μουσείο, ένα μυστήριο δύο ομάδες παιδιών , τους ποδηλατάδες και τους σκέιτερς, ένα Δήμαρχο, και ένα σωρό άλλα πρόσωπα που εμπλέκονται σε μια περιπέτεια πολύ πολύ εντυπωσιακή.

Η πλοκή του βιβλίου, οι χαρακτήρες και οι αποκαλύψεις του θίγουν πολλά σύγχρονα θέματα. Θέματα που βιώνουν τα παιδιά μας σήμερα, όπως εκείνο της κόντρας ανάμεσά τους στις παρέες, στις ομάδες τους, στο σχολείο και γενικότερα στην καθημερινότητά τους. Αφορμή στη συγκεκριμένη ιστορία είναι ένα κουτί με ένα κειμήλιο που γύρω του πλάθονται  σενάρια, όνειρα, υποσχέσεις και ψέματα, κινήσεις, έχθρες και πράγματα που αλλάζουν τη ζωή όλων αλλά την ίδια στιγμή καταφέρνει να …την ξαναφτιάξει.

Η περιπέτεια που διαδραματίζεται ακουμπά πολλές παιδικές και εφηβικές ψυχές, όχι μόνο γιατί περιγράφει την ζωή τους στις παρέες αλλά και σύγχρονα προβλήματα που αντιμετωπίζουν στην οικογένεια τους. Προβλήματα όπως της ανεργίας, την συκοφαντίας , του άδικου και παράλογου, της ζήλειας και της χαμένης εμπιστοσύνης. Τα παιδιά καλούνται να δράσουν, όχι γιατί τους ζητήθηκε αλλά γιατί δεν γίνεται αλλιώς. Εκεί που όπως λέει ο λαός μας , οι μεγάλοι τα θαλασσώνουν, οι νέοι είναι  αυτοί που με την φρεσκάδα, την πιο καθαρή σκέψη, την ενέργεια και τον αυθορμητισμό τους μπορούν τελικά να βρουν λύσεις και να σώσουν καταστάσεις.

Μια μικρογραφία της κοινωνίας μας σε μια φανταστική διαδρομή και περιπέτεια που κορυφώνεται πολλές φορές διαβάζοντας το βιβλίο και μάλιστα  αν παρατηρήσει κάποιος πιο βαθειά, νοιώθει πως στα αλήθεια οι « φούσκες» συντηρούν συχνά μύθους και καταστάσεις στη ζωή , που ανεχόμαστε χωρίς να έχουμε το θάρρος να τις …διώξουμε μακριά. Οι μεγαλύτεροι …γιατί τα παιδιά έχουν πολύ περισσότερη σύνεση εκεί που οι ίντριγκες και κόντρες των γονιών τους οδηγούν τα πράγματα σε αδιέξοδο, για προσωπικό όφελος και ανάδειξη.

Ένα βιβλίο έκπληξη από τον Γιώργο Γρηγοράκη που διαβάζεται απνευστί. Καλογραμμένο, με υπέροχες σκέψεις, χαρακτήρες και πλοκή. Μια καταπληκτική  περιπέτεια που δυσκολεύτηκα να τελειώσω, όχι γιατί δεν μου άρεσε, πού ήταν δεδομένο από τις πρώτες σελίδες του,  αλλά γιατί το βιβλίο «χανόταν» από τον μικρό μου γιο που ήθελε να διαβάσει και αυτός τη συνέχεια. Κι  είδα το ύφος, την  ματιά, σαν τον παρακολουθούσα ενώ διάβαζε, και κατάλαβα πως ήταν  και το επιστέγασμα της δικής μου άποψης.

«Όλοι να το διαβάσουν μαμά, γίνεται; ». « Μακάρι …», ήταν η δική μου απάντηση.

Για παιδιά από 9 ετών!

Για την περίληψη από το οπισθόφυλλο του βιβλίου διαβάστε εδώ: http://www.patakis.gr/viewshopproduct.aspx?id=707451

 

*Η Ελένη Μπετεινάκη είναι νηπιαγωγός

Δημοσιεύτηκε στο cretalive.gr στις 27 Ιουνίου 2015 :http://www.cretalive.gr/culture

Η μεγάλη έκρηξη στην πόλη του Χάνδακα το ξημέρωμα της 25ης Ιουνίου 1669!

Της Ελένης Μπετεινάκη*

Τρεις μήνες πριν την οριστική παράδοση του Χάνδακα στους Τούρκους…

Τούτες οι θύμησες για την πολιορκία του Χάνδακα είναι από τις πιο σκληρές…346 χρόνια πριν κι όμως σώζονται ένα σωρό πέτρες, τα τείχη και οι ιστορίες μας. Κατέβηκα με το ποδήλατο μου σήμερα το πρωί, ξημερώματα σχεδόν, στον κόλπο του Δερματά. Απόλυτη ησυχία, μόνο η θάλασσα ακουγόταν λίγο ανήσυχη… Λες; Σκέφτηκα… Είναι στοιχείο το νερό, φεύγει, έρχεται , ξεπλένει, δεν έχει ψυχή, πως  να θυμάται; Όμως εμείς  πρέπει… συχνά, κι όχι μόνο κάθε επέτειο…

Fr.Sabbadini, 1668,Handakas

Ιούνιος 1669…Το τελευταίο και μοιραίο έτος της πολύχρονης πολιορκίας του Χάνδακα. Η πόλη έχει πλέον αρχίσει να κλονίζεται. Όλοι κι όλοι οι κάτοικοι της δεν υπερβαίνουν τους 4000, Έλληνες και Βενετοί μαζί. Παντού υπάρχουν χαλάσματα και ερείπια. Μόνο ένα πολύ μικρό κομμάτι μέσα στην παλιά πόλη διατηρεί κάποια κτίρια σε κάπως καλή κατάσταση. Όλη η προσοχή έχει τεθεί στην ενίσχυση της άμυνας. Οι ενισχύσεις αυτές θα αρχίσουν να έρχονται από την Ευρώπη με μισθοφόρα  στρατεύματα. Την άνοιξη του ίδιου έτους μια μεγάλη στρατιωτική δύναμη θα ξεκινήσει το μεγάλο ταξίδι για το νησί για βοήθεια στην Γαληνοτάτη. Ο στόλος που ετοιμάστηκε να  καταπλεύσει  αποτελούνταν από σαράντα ένα πολεμικά και δεκαεπτά μεταγωγικά πλοία και το ταξίδι στην Κρήτη προκειμένου να μην φέρει ρήξη στη σχέση του Λουδοβίκου με τους Τούρκους θα γίνει « τοποθετώντας » στα πλοία την παπική και όχι την γαλλική σημαία.

Διοικητής όλης της ναυτικής δύναμης θα είναι ο Francois De Verdome , δούκας De Beaufort, του δε στρατού ο δούκας de Navailles και η άφιξη στον Χάνδακα θα αρχίσει να γίνεται στις 19 Ιουνίου 1669.

Οι περιγραφές του Ελία Τσελεμπί αλλά και αξιωματικών του στρατού για την κατάσταση της πόλης, μόλις την αντίκρισαν, είναι φρικτές. Ένας απ αυτούς εξιστορεί:

«… Η κατάσταση της πόλης ήταν τρομερή. Οι δρόμοι ήταν γεμάτοι σφαίρες, οβίδες και θραύσματα από νάρκες και χειροβομβίδες. Δεν υπήρχε ούτε εκκλησία ούτε ένα κτήριον που να μην ήταν διάτρητο και σχεδόν ερειπωμένο από εχθρικά κανόνια. Τα σπίτια δεν ήταν πλέον τίποτα παραπάνω από άθλια υπόστεγα. Παντού η δυσοσμία ήταν αηδιαστική. Σε κάθε γωνιά έβλεπες πεθαμένους, τραυματισμένους ή ακρωτηριασμένους…»*.

Περίπου τέσσερις μέρες αργότερα ο στόλος μαζί με τον στρατό έχει πια φτάσει στα χωρικά ύδατα του νησιού . Ήδη από τα ξημερώματα της 20ης  Ιουνίου η πρώτη μοίρα καταφθάνει στη Ντία έχοντας μαζί της τον Beaufort και τον Νavailles που καταπλέοντας στο λιμάνι του Χάνδακα με μια δύναμη 200 ανδρών αποβιβάζονται στο δεύτερο λιμάνι, εκείνο του  Δερματά. Εκεί θα συναντηθούν με τον αρχιστράτηγο Morosini. H κατάπλευση  και αποβίβαση γίνεται μόνο κατά την διάρκεια της νύχτας γιατί την ημέρα οι Τούρκοι βομβαρδίζουν αδιάκοπα τα δύο λιμάνια της πόλης. Οι δε αρχηγοί της βασιλικής φρουράς θεωρούν προσβλητικό και ταπεινωτικό να αποβιβαστούν στον Χάνδακα νύχτα, επιχειρούν μια πρωινή πλεύση και το αποτέλεσμα είναι να βυθιστεί το πλοίο που έχουν στείλει και να πνιγούν όλοι οι επιβαίνοντες.

Φτάνουμε πια στις 23 Ιουνίου και οι διαπραγματεύσεις ανάμεσα στους νεοφερμένους αρχηγούς και τον Morosini αρχίζουν. Ύστερα από πολλές επιφυλάξεις και συζητήσεις αποφασίζεται να γίνει μια ενίσχυση των Ενετών από τους Γάλλους την 25η Ιουνίου,δηλ. δυο μέρες αργότερα. Εφαρμόζεται σχέδιο για το οποίο οι Γάλλοι θα είναι πολύ περήφανοι, και που έχει σαν στόχο να εκτοπιστούν οι Τούρκοι από τα ανατολικά του φρουρίου και να καταληφθεί η περιοχή της Μεσκηνιάς, όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο Νικόλαος Σταυρινίδης και ιδιαίτερα τα σπήλαιά της. Ένα άλλο τμήμα του στρατού τους θα έκανε έφοδο από την πλευρά της παραλίας μπροστά από τον Προμαχώνα Σαμπιονάρα. Στις επιχειρήσεις  προστίθενται και οι δυνάμεις του ιππικού και ο ίδιος ο Beaufort με μια δύναμη 1500 ναυτών και αυτός από τον ίδιο Προμαχώνα. Όμως από την δύναμη αυτή του Beaufort μόνο 300 άνδρες τον ακολούθησαν και οι Γάλλοι κατάφεραν αιφνιδιάζοντας τους Tούρκους να καταλάβουν μια μεγάλη έκταση, στην περιοχή των σημερινών Πατελών, και να αποκτήσουν σαν λάφυρα 32 τούρκικα κανόνια. Οι ιππείς σκόρπισαν τον τρόμο καταδιώκοντας τους Tούρκους και κακοποιώντας τους ώσπου συνέβη ένα τυχαίο γεγονός , μια πολύ ισχυρή έκρηξη που προκάλεσε πανικό και ολική καταστροφή. 

Ο Νίκος Σταυρινίδης  γράφει στην πολιορκία του Mεγάλου Κάστρου, για κείνο το ξημέρωμα της 25ης Ιουνίου του 1669:

«… Ξαφνικά όμως, ακούστηκε ένας εκκωφαντικός κρότος και σείστηκε όλη εκείνη η περιφέρεια των υψωμάτων της Μεσκηνιάς. Ένας μαύρος καπνός υψώθηκε στα μεσούρανα, με ανθρώπινα κομματισμένα κορμιά, πέτρες και χώματα. Επρόκειτο βέβαια για έκρηξη. Η αφορμή της έμεινε άγνωστη. Κάποιος γερμανός στρατιώτης γράφει στο ημερολόγιό του, ότι ένας γρεναδιέρος της βασιλικής φρουράς, κατέβηκε με το φυτίλι αναμμένο στο χέρι του, στο υπόγειο ενός πυροβολοστασίου, όπου είχαν αποθηκεύσει οι Τούρκοι πολύ μπαρούτι και ότι αυτό έδωσε αφορμή στην έκρηξη .Μια φωνή αντήχησε απ άκρη σ άκρη : « Προσοχή στους υπονόμους !» Ενόμισαν δηλαδή ότι εκείνη η περιφέρεια ήταν υπονομευμένη και προσπάθησαν να σωθούν φεύγοντας άτακτα. Οι Τούρκοι τότε ανάλαβαν επίθεση και τους κυνήγησαν με μεγάλη ορμή και λύσσα. Το αποτέλεσμα της επίθεσης αυτής ήταν να χάσουν οι Γάλλοι  245 αξιωματικούς και 560 περίπου στρατιώτες. Μεταξύ εκείνων που χάθηκαν και εξαφανίστηκαν ήταν και ο αρχηγός τους ο δούκας de Beaufort. Ο Κιοπρουλής από τη χαρά του ύψωσε την άλλη μέρα στη σκηνή του λευκή σημαία…».

Το πτώμα του Beaufort παρά τις προσπάθειες των Γάλλων και των Ενετών δεν εντοπίστηκε ποτέ και έτσι ένας θρύλος δημιουργήθηκε γύρω από το όνομά του και την τύχη του δημιουργώντας ένα αιώνιο μυστήριο! Οι Τούρκοι βρέθηκαν με το αναπάντεχο αυτό γεγονός να θριαμβολογούν με την κατάσταση που δημιουργήθηκε. Η έφοδος αυτή τον Γάλλων απέτυχε και μάλιστα με πολύ σοβαρές απώλειες για αυτούς. Με την εξαφάνιση του Δούκα  δημιουργήθηκαν  επίσης και πολλές άλλες προστριβές ανάμεσα στους Βενετσιάνους και τους Γάλλους και  κατάφεραν να χαθεί σχεδόν οριστικά η εμπιστοσύνη μεταξύ τους.

Λένε για τούτη την περίεργη εξαφάνιση πως μετά την έκρηξη που σκότωσε οκτώ από τους άνδρες του επιτελείου του Beaufort  καθώς και το άλογό του και επιστρέφοντας στο φρούριο μαζί με τον υπασπιστή του χάθηκε. Πιθανότατα με τον πανικό που επικράτησε κανείς δεν τον ξαναείδε ποτέ , ούτε το πτώμα του  βρέθηκε κάπου. Έτσι οι Gάλλοι στρατιώτες άφησαν να διαδοθεί στο στρατόπεδο ότι ο Μποφώρ δεν σκοτώθηκε αλλά πιάστηκε αιχμάλωτος από τους Τούρκους. Άρχισαν έρευνες , διαπραγματεύσεις και προσπάθειες να εξαγοράσουν με χρυσό τον αρχηγό τους. Από μαρτυρίες του Τούρκου ιστορικού Ρασίτ μαθαίνουμε για τις ενέργειες αυτές των Γάλλων, αλλά και  πως ήταν αδύνατον να διακριθούν τα χαρακτηριστικά όλων όσων είχαν σκοτωθεί, εκείνη την ώρα,  μιας και τα πτώματα είχαν και διαμελιστεί και αλλοιωθεί λόγω της ζέστης που επικρατούσε την καλοκαιρινή μέρα του Ιούνη. Ο Δούκας Μποφώρ ήταν ένας άνδρας υψηλού αναστήματος με ξανθά μακριά μαλλιά. Ένας άλλος ιστορικός ο Bigge αναφέρει στις γραφές του πως ο Κιοπρουλής επιστρέφοντας στο δικό του στρατόπεδο άδειασε μπροστά στους στρατιώτες του πέντε μεγάλα σακιά με κομμένες και αλατισμένες κεφαλές σκοτωμένων Γάλλων που τις είχαν μαζέψει με σκοπό να τις στείλουν στην Κωνσταντινούπολη αλλά δεν βρήκαν ανάμεσα τους το κεφάλι του Μποφώρ. Έτσι σχηματίστηκε ένας θρύλος για την εξαφάνισή του που ακόμα και μέχρι σήμερα κανένας δεν γνωρίζει τι πραγματικά συνέβη στον άτυχο άνδρα εκείνη την ημέρα του Ιούνη στον Χάνδακα.

Kι ύστερα ήρθα μέχρι την Πύλη Σαμπιονάρα… Τίποτα δεν ακουγόταν… τίποτα δεν  θύμιζε …μακελειό. Οδός Δούκος Μποφώρ , γράφει ψηλά στα δεύτερα τείχη μια ταμπέλα. Αυτό έμεινε τελικά…αυτό και οι θύμησες !

ΠΗΓΕΣ: 

Η τελευταία περίοδος της Πολιορκίας του Μ. Κάστρου, Ν. Σταυρινίδης, Ηράκλειο 1979

Ο Κρητικός Πόλεμος, Χρυσούλα Τζομπανάκη, 2008

Επίτομη Ιστορία της Κρήτης, Ι. Μουρέλλου, εκδ. Νικ. Αλικιώτη.1934

Χάνδαξ – Ηράκλειον, Ιστορικά σημειώματα, Στεφ. Ξανθουδίδου. επιμ. Στυλ. Αλεξίου, 1964

cretalive.gr

Εφημερίδα ΠΑΤΡΙΣ

*Η Ελένη Μπετεινάκη είναι νηπιαγωγός

Δημοσιεύτηκε στις 25 Ιουνίου 2015 στο Cretalive.gr :http://www.cretalive.gr/history

Ο μεγάλος Αρπεντές …H σφαγή των Χριστιανών του Mεγάλου Κάστρου στις 24 Ιουνίου 1821!

Της Ελένης Μπετεινάκη*

Ήταν 24 Ιουνίου 1669 μια από εκείνες τις πολύ δύσκολες μέρες στoν Χάνδακα. Μια ακόμα μέρα που οι Οθωμανοί προσπαθούν  να πολιορκήσουν το απόρθητο Κάστρο. Κι εκεί κοντά στο λιμάνι του Δερματά …μια μεγάλη έκρηξη, από άγνωστη αιτία  σκοτώνει πολλούς Γάλλους, Ενετούς και Τούρκους …

Μα τούτη είναι μια μεγάλη ιστορία που θα την « ξαναζήσουμε » τις επόμενες μέρες …

Ο Χάνδακας έπεσε στα χέρια των Οθωμανών τον Σεπτέμβρη του 1669 και δυο αιώνες αργότερα, 212 χρόνια για την ακρίβεια, μετά από αυτήν την πολιορκία, οι Τούρκοι πάλι προσπαθούν να κρατήσουν το « Μεγάλο  Κάστρο », να καταπνίξουν τις επαναστάσεις που έχουν ξεσπάσει παντού, δείχνοντας το άγριο πρόσωπό  τους, σφάζοντας, ερημώνοντας χωρίς οίκτο, φραγμούς ή οτιδήποτε άλλο συνέθετε αυτό που λέμε …άνθρωπο!

24 Ιουνίου 1821…Μέρα μεγάλης σφαγής στο Μεγάλο Κάστρο που έμεινε στη μνήμη των Χριστιανών σαν  «ο Μεγάλος Αρπεντές ».

Η ιστορία ξεκινάει δυο μήνες πριν στις 15 Απριλίου 1821: όταν …«Οι κάτοικοι της νήσου Κρήτης, πλήρεις από υψηλόν και ευγενές της ελευθερίας αίσθημα, έλαβαν, κατά της ανθρώπινης τυραννίας, τα όπλα». Έτσι αποφασίστηκε  εκείνη την ημέρα  στο Μοναστήρι της Παναγίας της Θυμιανής, στα Σφακιά.

Οι Κρητικοί  θέλουν να αποτινάξουν από πάνω τους τον τουρκικό ζυγό . Και οι πρώτες νίκες των επαναστατών  δεν αργούν  να φανούν. Μικρές μάχες στον Λούλο, στα Κεραμειά, στο φαράγγι του Κατρέ ,στα Ασκύφου, στη Μαλάξα, στο Θέρισο  δείχνουν πως η απόφαση είναι πλέον σοβαρή και η αυταπάρνηση είναι ο στόχος και ο λόγος  κάθε αγωνιστή. Σημαντικοί Κρητικοί  όπως η οικογένειες των Χαλήδων, οι Γιαννάρηδες, οι Δεληγιαννάκηδες, οι Μανουσογιαννάκηδες, οι Τσουδεροί, οι κρυπτοχριστιανοί Κουρμούληδες, προσφέρουν τα πάντα στον Αγώνα. Και φτάνουμε σιγά σιγά στο καλοκαίρι  του 1821.

Γράφει ο Θεοχάρης Δετοράκης στην Ιστορία της Κρήτης:  « Η έκρηξη της επανάστασης στην Κρήτη αμέσως μετά την εξέγερση της Πελοπονήσσου , ήταν φαινομενικά αδύνατη. Δύο ήταν τα μεγάλα εμπόδια: Η παντελής έλλειψη όπλων και εφοδίων και η μεγάλη αναλογία του τούρκικου πληθυσμού και η αγριότητά του».

 Η είδηση για τον ξεσηκωμό των Ελλήνων στην άλλη Ελλάδα έφθασε στην Ανατολική Κρήτη ένα καλοκαιρινό βράδυ του 1821(23-24 Ιουνίου) , όταν κατέπλευσε στο Ηράκλειο ένα τούρκικο πλοίο , που έφερνε και τα νέα του έξω κόσμου. Στις 22 Ιουνίου 1821 κληρικοί και λαϊκοί ήταν συναγμένοι στη μητρόπολη του Ηρακλείου για τον φόβο των Τούρκων, αφού σε πολλά μέρη είχαν εξεγερθεί. Οι μεγάλες βιαιότητες κορυφώθηκαν στο Μεγάλο Κάστρο. Όταν φθάνει στο λιμάνι το πλοίο έρχονται τα νέα για τις βιαιοπραγίες στην Κωνσταντινούπολη και στη Σμύρνη και για τον απαγχονισμό του πατριάρχη. Συγκεκριμένα αυτή η είδηση ήταν αρκετή να εξαγριώσει τους Τούρκους και να τους στρέψει κατά των χριστιανών κατοίκων του νησιού.

Μέρες και νύχτες έσφαζαν , πυρπολούσαν , λεηλατούσαν το Κάστρο. Αυτή ήταν η πρώτη μεγάλη σφαγή των Καστρινών της Τουρκοκρατίας «ο μεγάλος αρπεντές», όπως έμεινε στην ιστορία , με περίπου 800 χριστιανούς νεκρούς. Ο ναός του Αγίου Μηνά έγινε τόπος φρικτού μαρτυρίου. Τα περισσότερα και επισημότερα στοιχεία της χριστιανικής κοινότητας της πόλης σφαγιάστηκαν μέσα ή στον περίβολο του Ναού. Ο Ναός και η Μητρόπολη παραδόθηκαν στις φλόγες. Το πρωί της 24ης Ιουνίου οι Τούρκοι έσφαξαν τον μητροπολίτη Γεράσιμο Παρδάλη και λένε πως τούτο το έγκλημα έγινε «δια 13 σφαιρών πιστολιού». Ακόμα έσφαξαν και τους επισκόπους Κνωσού Νεόφυτο, Χερσονήσου Ιωακείμ, Λάμπης και Σφακίων Ιερόθεο, Σητείας  Ζαχαρίας και Διοπόλεως Καλλίνικον.

Η παράδοση δεν διέσωσε το όνομα του ιερέα που σφαγιάστηκε πάνω στην Αγία Τράπεζα την, ώρα που ιερουργούσε, όπως πολλές φορές έχει γραφτεί και ειπωθεί.

Ανάμεσα στους νεκρούς ήταν πολλοί επίσημοι και γνωστοί  Έλληνες όπως και ο διάσημος λόγιος γιατρός Ιωάννης Λευθαιραίος . Επίσης οι Βατοπαιδινοί ιερομόναχοι Νεόφυτος και Αμβρόσιος και ο μοναχός Μακάριος.

Από τη διήγηση του μοναχού Αρσενίου Παντοκρατορινού,  στις 25 Ιουνίου 1932 που  σώζεται στη μονή Βατοπαιδίου, προέρχονται όλες οι  πληροφορίες , σχετικά με την παρουσία των μοναχών στο Μεγάλο Κάστρο, εκείνη την περίοδο. H Ιστορία λέει πως το 1820 απεστάλησαν από την Μονή Βατοπεδίου όλοι αυτοί οι  ιερομόναχοι ς, ο Ιεροδιάκονος  οι μοναχοί Διονύσιος, Δωρόθεος και  Μακάριος ,στην Κρήτη κατόπιν προσκλήσεως, με τίμια λείψανα, προκειμένου να εκδιωχθεί η φοβερή ασθένεια της πανώλης, η οποία μάστιζε τους κατοίκους του νησιού. Αυτά ήταν, μέρος της Τιμίας Ζώνης της Θεοτόκου, δώρο στη μονή του αυτοκράτορα Ιωάννου Καντακουζηνού, τεμάχιο Τιμίου Ξύλου και η κάρα του αγίου Ανδρέου Κρήτης.

Δυστυχώς ελάχιστοι από αυτούς κατάφεραν  να επιστρέψουν στην Μονή ύστερα από τα φοβερά συμβάντα που συνέβησαν εκείνη την μοιραία ημέρα της 24ης Ιουνίου του 1821. Σώθηκαν  οι : ιεροδιάκονος Παρθένιος και οι μοναχοί Διονύσιος και Δωρόθεος , οι οποίοι λαμβάνοντας   την Αγία Ζώνη, τον Τίμιο Σταυρό και την κάρα τού αγίου Ανδρέου Κρήτης κρύφτηκαν σε σπίτια κρυπτοχριστιανών.

Διοικητής εκείνο το διάστημα στο Μεγάλο Κάστρο ήταν ο ανίσχυρος Σερίφ Πασάς που δεν μπο΄ρεσε να συγκρατήσει τους μαινόμενους Αγάδες και όλους τους Ζορμπάδες και βασιβουζούκους. Ο Νικόλαος Σταυρινίδης γράφει σχετικά με την σφαγή των επισκόπων από τα αρχεία που σώθηκαν του Ζαχαρία Πρακτικίδη:

« …Τη 23η Ιουνίου έγινε σύνοδος εις την μητρόπολιν, εις τον ναόν του αγίου ενδόξου μεγαλομάρτυρος Μηνά, παρευρεθέντων και των αρχιερέων και ιερών και τινων χριστιανών, και ο Άγιος Κρήτης μετά των αρχιερέων ήρχισε να αναγιγνώσκη εν πουγιουρντού απεσταλμένον του Βεζίρη και μετά την ανάγνωσι ωμίλει ηθικώς προς τον λαόν να φυλάττωσι την προς τον βασιλέα πίστον και ευπείθειαν, μηδόλως μιμούμενοι τους αποστάτας νησιώτας και μωραίτας. Οι εχθροί καιροφυλακτούντες ώρμησαν εξαίφνης εις την μητρόπολιν και αποκλείσαντες τα θύρας της αυλής, εισέβησαν εις τον ναόν με αλλαλαγμόν και σηκώσαντες τα όπλα φονεύουσι πρώτον τον ευλογημένον γέροντα άγιον Κρήτης, ρίψαντες επάνω εις το ιερόν σώμα του 13 πιστόλια, χωρίς να εβλαβηθώσι οι αλιτήριοι το σεβάσμιον γήρας του. Μετά εκείνον και τον άγιον Κνωσού κυρ Νεόφυτον, τον Χερσονήσου κυρ Ιωακείμ και τον Σητείας κυρ Ζαχαρίαν, τους εφημέριους 17 και 5 αγιορίτας της αγίας Ζώνης, και έως 300 παρευρεθέντας χριστιανούς, εν οι έτυχεν και ο εν ιατροίς Ιωάννης Λευθερέος, ο και λογοθέτης……Εκείθεν έπειτα διασπαρέντες εις την πόλιν εδίωκον τους λοιπούς χριστσιανούς, φονεύοντες ανηλεώς όσους απήντων εις τους δρόμους, όπου απήντησαν και τον άγιον Λάμπης κύριον Ιερόθεον, έξωθεν του οσπητίου του Γεωργίου Παυλάκη, γραμματικού του Μουχτάρη πλησίον της μητροπόλεως, φονεύεσαντες δε και αυτόν τον ευλογημένον μετά του διάκου του , ώρμησαν και εις το οσπήτιον του Γεωργίου φονεύσαντες και αυτόν και άλλους 8 του οσπιτίου του. Έπειτα διασκορπισθέντες εις όλους τους δρόμους της πολιτείας, ηκολούθουν τον φόνον των χριστιάνων ώρας δύο ήμισυ αδιακόπως.Τούτο μαθών ο βεζίρης εξέδωκε προασταγήν με απειλάς σφοδράς και ησύχασαν , ζητήσας δε τους εναπολειφθέντας χριστιανούς εύρεν έως 500, τους οποίους επρόσταξε να ενταφιάσωσιν ευθύς τα πτώματα των φονευθέντων αρχιερέων , ιερέων και λοιπών χριστιανών, εξ ων όσους μεν επρόφθασαν ενταφίασαν, τους δε λοιπούς βιαζόμενο από την Κουστωδίαν έρριψαν εις την θάλασσα. Τα σκέυη των εκκλησιών αρπάσαντες τα διεμετίσθησαν οι τρισκατάρατοι, τα οποία ήσαν υπερ τας 100 κανδύλας αργυράς, Ευαγγέλια ηργυρωμένα 6 ιερά ποτήρια ζυγιάς5, θυμιατήρια αργυρά 6 και άλλα ιερά άμφια….όσα δε έλαβον εκ των του αγίου Κρήτης υαρχόντων, άδηλον….»

Συνεχίζοντας την εξιστόρηση των γεγονότων ο Νικόλαος Σταυρινίδης αναφέρει και τα όσα  έγραψε γύρω στα 1900 ο Στέφανος Νικολάϊδης για την τραγική μέρα της 23 προς 24 του Ιούνη. Γράφει λοιπόν  :

«…Μόνον  τον Μητροπολίτην εκαρατόμησαν τους δε λοιπόυς δι όπλων και μαχαίρων εφόνευσαν. Όσοι Χριστιανοί ευρέθησαν εις την Μητρόπολιν ουδείς εσώθη εξ αυτών…Τη επαύριον διέταξεν ο Σερίφ Πασάς τους εκ των διασωθέντων χριστιανών εντός του Διοικητηρίου με καβάσηδες συντροφευμένους και μετέφεραν τα πτώματα εις τα Σπιτάλια (το πρώτον ιδρυθέν εν τω Μ. Κάστρω  Νοσοκομείον) και τον Άγιον Ματθαίον και τα  μεν των αρχιερέων έθαψαν εις μνήματα  χωριστά έκαστον, του μητροπολίτου το ακέφαλον σώμα εις το του ναού μέσον του αγίου Ματθαίου, τα δε επίλοιπα πτώματα εις τα πηγάδια και εις άρκλες και εις λάκκους  εις τα Σπιτάλια και τον Άγιον Ματθαίον. Μετά τρεις ημέρας ευρέθη η κεφαλή του Μητροπολίτου ερριμένη εις μίαν γωνίαν του Διοικητηρίου και την έφεραν εις το ζεμπίλι μέσα και την έθαψαν με το άκεφαλον πτώμα πάλι Χριστιανοί, οίτινες διέμενον ύστερον επί πολύ εντός του Διοικητηρίου τρεφόμενοι και υπηρετούντες εκεί ευάριθμοι όμως όντες. Ο αριθμός των θυμάτων παραμένοι άγνωστος…».

Ο Πρακτικίδης τέλος συνεχίζει : «Τη 24 και 25 του ιδίου εφόνευσαν εις μερικά χωριά του Μαλεβιζίου 80 χριστιανούς…».

Στους επόμενους δύο μήνες (Ιούλιο-Αύγουστο 1821) οι Τούρκοι οργάνωσαν και διεξήγαγαν τρείς στρατιωτικές εκστρατείες εναντίον των εμπολέμων Ελλήνων Κρητών. Και οι τρεις εκστρατείες των Τούρκων απέτυχαν να καταστείλουν την εξέγερση των ραγιάδων της Μεγαλονήσου…

Τούτος ήταν ο μεγάλος Αρπεντές…τούτη ήταν η πιο μεγάλη βιαιότητα που έζησε εκείνες τις μέρες το Μεγάλο Κάστρο …Πόσα ακόμα να υποφέρει τούτη η πόλη… Πόσο ακόμα να αντέχουν τούτοι οι  άνθρωποι…

Και  θυμήθηκα εκείνη τη ρήση του Νίκου Καζαντζάκη: «…Η πέτρα, το σίδερο, το ατσάλι δεν αντέχουν. Ο άνθρωπος αντέχει…».

Κι οι θύμησες αντέχουν κι οι μνήμες κι η ιστορία μας !...Ίσαμε πάλι την άλλη φορά… 

*Η Ελένη Μπετεινάκη είναι νηπιαγωγός

ΠΗΓΕΣ:

Ιστορία της Κρήτης, Θεοχάρης Δετοράκης, 1990

Δήμος Ηρακλείου, Το μεγάλο Κάστρο του Μανόλη Δουλγεράκη

Φωτ. Αρχείο Μηνά Γεωργιάδη

Εφημερίδα ΠΑΤΡΙΣ

Το Ηράκλειον και ο Νομός του, εκδ. Νομαρχίας Ηρακλείου

Cretalive.gr

Δημοσιεύτηκε στις 24 Ιουνίου 2015 στο Cretalive.gr :www.cretalive.gr/history