Το παραμύθι της βροχής

Παρασκευή 1 Νοεμβρίου 2013

Νοέμβριος ...Ο μήνας που γεμίζουν τα χωράφια σπόρο και τα λιόφυτα καρπό !

Της Ελένης Μπετεινάκη 

Ο Μήνας που γεμίζουν τα χωράφια σπόρο και τα λιόφυτα καρπό !
Πίνακας του Δημήτρη Γαλάνη

Είναι ο προάγγελος του χειμώνα και των Μεγάλων Γιορτών που χρειάζονται προμήθειες και ετοιμασίες για τις αργίες τους.
Τον λένε Βροχάρη για τις πολλές βροχές του. Νιαστή για τα τελευταία νεάσματα (οργώματα) της γης, Παχνιστή  για το κλείσιμο των ζώων στο παχνί. Χαμένο γιατί χάνει κάποιες ώρες τις μέρες αφού νυχτώνει πιο νωρίς. Αιστράτηγο ή Αιταξιάρχη από τη γιορτή των  Ταξιαρχών, Αιφίλιππα ή Φιλιππιάτη για τη γιορτή του Αι Φιλίππου. Μεσοσπορίτη για τη γιορτή της Παναγίας της Μεσοσπορίτισσας και Αντριά ή Αγιαντριά από τον Άγιο Αντρέα που γιορτάζει την τελευταία του μέρα. Βροχάρη γιατί βρέχει συνέχεια  ή Ανακατωμένο για τις ακατάστατες καιρικές του συνθήκες. Σκιγιάτη γιατί η  νύχτα – σκιά έρχεται νωρίς και Κρασομηνά γιατί ανοίγονται τα καινούργια κρασιά.

Leonid Aftermod
Είναι ο μήνας που η Πούλια , αυτό το σμήνος των Πλειάδων δύει, προμηνύοντας τον ερχομό του χειμώνα. Αν ξυπνήσει κάποιος πριν την ανατολή του ήλιου περίπου στα μισά του μήνα θα δει αυτό το αστέρι της αυγής να χάνεται πριν βγει ο ήλιος. Είναι σημάδι για τους γεωργούς πως πρέπει γρήγορα να τελειώσουν  με τα σπαρτά τους  και για τους κτηνοτρόφους να σπεύσουν να κατεβούν στα χειμαδιά.
« Η Πούλια βασιλεύοντας και πίσω παραγγέλνει ,μήτε τσομπάνος στα βουνά, μήτε γεωργός στους κάμπους ».

Την μέρα του Αι Γιώργη του Μεθυστή στις 3 του Νοέμβρη, οι γεωργοί ανακατεύουν το σπόρο με άλλους καρπούς και στάρι  από την περσινή χρονιά και προσθέτοντας ένα ρόδι τα βάζουν σε μια σκάφη, ανάβουν  τρία κεριά, στη χάρη του Αγίου και σαν τελειώσουν με τη σπορά σπάζουν και τρώνε το ρόδι για να γεμίσει η χρονιά σιτάρι. Την ίδια μέρα ανοίγουν τα κρασιά και η δοκιμή τους γίνεται αμέσως  μετά την εκκλησία με τη συμμετοχή πολύ κόσμου.
Το μάζεμα των Ελιών - Θεόφιλος (Λεπτομέρεια)
Στις 8 του Νοέμβρη γιορτάζει ο Μιχαήλ ο Ταξιάρχης με τον αρχάγγελο Γαβριήλ  που   θεωρείται ο  ψυχοπομπός άγγελος και απεικονίζεται με ρομφαία και ζυγαριά. Λένε πως την παραμονή της γιορτής δεν αφήνουν  τα παπούτσια έξω από το σπίτι για να μην τα δει ο άγιος και  θυμηθεί να «περάσει  από το σπίτι τους » και πάρει  την ψυχή τους. Σ΄ άλλα  μέρη της Ελλάδας πάλι θεωρούν τον Άγιο Ταξιάρχη σαν προστάτη των Ναυτικών .
Η γιορτή του Αϊ Μηνά στις 11 του Νοέμβρη συνδέεται με την δοξασία που αντλείται κι από τη σύνδεση του ονόματος  του Αγίου με το ρήμα μηνώ. Θεωρείται ο μηνυτής κάθε αδικίας  και ο φανερωτής των χαμένων ή κλοπιμαίων πραγμάτων. Τον συμβολίζουν έφιππο οι εικόνες γιατί καταδιώκει κάθε κακό. Για τους κτηνοτρόφους το μήνυμα του Αϊ Μηνά είναι ακόμα πιο σοβαρό. Η γιορτή του προειδοποιεί για το δυνατό κρύο και τα χιόνια που έρχονται. Λένε πως εκείνη την μέρα οι τσομπάνηδες αν είναι ακόμα πάνω στα βουνά φοβούνται για την εμφάνιση του λύκου κι  ο άγιος τους ειδοποιεί σαν εμφανιστεί κοντά στο κοπάδι τους. Γι αυτό την μέρα της γιορτής του οι γυναίκες δεν ανοίγουν ψαλίδι που μοιάζει με το στόμα του λύκου , ούτε οι άντρες σουγιά για να μην ανοίξει κι εκείνος το στόμα του. Σε άλλες περιοχές της Ελλάδας οι βοσκοί κάνουν ένα σπάγκο από μαλλί του προβάτου και τον δένουν τρεις φορές. Έτσι πιστεύουν πως δένουν το στόμα του λύκου, που ακόμα κι αν καταφέρει να μπει στο κοπάδι με το στόμα κλειστό δεν θα κάνει ζημιά. Συγχρόνως σε πολλά χωριά έραβαν κείνη την μέρα και « τα κακά στόματα». Μια γυναίκα δηλαδή παίρνει ένα κομμάτι πανί και μια βελόνα κι αρχίζει να περνάει βελονιές μπροστά στις άλλες γυναίκες και ακoλουθεί ένα διάλογος : « Ράβω, ράβω; - Τι  ράβεις ; - Ράβω το στόμα της …..»

Είναι ο πολιούχος Άγιος του Χάνδακα , της σημερινής πόλης του Ηρακλείου με πολλές ιστορίες για τα θαύματα του ιδιαίτερα την περίοδο που οι Τούρκοι είχαν  κατακτήσει την πόλη του.
Και φθάνουμε πια στη μέση του μήνα περίπου, με τη γιορτή του Αγίου Φιλίππου στις 14 του Νοέμβρη. Μια παράδοση θέλει τον Φίλιππο να είναι ένας φτωχός γεωργός , ο οποίος όλη μέρα δούλευε στο χωράφι του. Το βράδυ σαν γύρισε στο σπίτι του , έσφαξε το μοναδικό του βόδι και μοίρασε το κρέας στους συγχωριανούς του για να αποκρέψουν μιας  και την επομένη ξεκινάει το σαραντάημερο της  νηστείας μέχρι τα Χριστούγεννα. Το πρωί σαν σηκώθηκε βρήκε δυο ζώα στο παχνί του το δικό του κι ένα άλλο ακόμα πιο δυνατό. Δώρο θεού είπαν και θαύμα κι επειδή ο ίδιος ήταν πολύ καλός και αγαθός άνθρωπος όταν πέθανε άγιασε…

Δημήτριος Γαλάνης, ο κυνηγός 1924
Στις 21 Νοέμβριου , άλλη μια σημαντική γιορτή, των Εισοδίων της Θεοτόκου. Είναι της Παναγιάς της Αρχισπορίτισσας , της Μεσοσπορίτισσας ή της Ξεσπορίτισσας ανάλογα με το πιο στάδιο βρίσκεται η σπορά. Λέγεται επίσης και Πολυσπορίτισσα επειδή εκείνη την μέρα βράζουν πολυσπόρια, μείγμα δηλαδή από τα γεωργικά προϊόντα του σπιτιού κριθάρι, σίκαλη, καλαμπόκι, φασόλια, ρεβίθια, κουκιά και κυρίως σιτάρι. Το πάνε στην εκκλησιά για ευλογία  το μοιράζουν μετά στο εκκλησίασμα και ένα μέρος του επιστρέφεται στο σπίτι και το δίνουν και στα ζώα ιδιαίτερα στα « καματερά βούγια» ,όπως λέγονται στην Κρήτη, ενώ το υπόλοιπο το ρίχνουν στο χωράφι για « να αναπαυθεί ο σπόρος ». Σε άλλες περιοχές το προσφέρουν στις βρύσες , τα ρίχνουν μέσα στο νερό και να λένε : « Όπως τρέχει το νερό να τρέχει και το βιός ». Είναι η τελευταία μέρα που βλέπουμε την Πούλια κι ότι καιρός κάνει, τον ίδιο καιρό θα χουν και οι επόμενες σαράντα μέρες.. Πρέπει να τελειώσει η σπορά γιατί ότι κι αν σπείρουν οι γεωργοί από την επομένη δεν θα βλαστήσει.
Στις 25 Νοεμβρίου είναι  της Αγίας Αικατερίνης και την επομένη στις 26 του Αγίου Στυλιανού που θεωρείται « στύλος » προστασίας και  υγείας ιδιαίτερα των άρρωστων παιδιών .
Την τελευταία μέρα του μήνα του Αγίου Αντρέα λένε πως το κρύο αντρειεύει  και ο Άγιος αυξάνει τα σπαρτά. Κι είναι συνήθεια τούτη τη μέρα να κάνουν τηγανίτες κι όποιος δεν το κάνει θα τρυπήσει το τηγάνι του. Γι αυτό κι ο Άγιος λέγεται Τρυποτηγανάς ή Τρυποτηγανίτης.

Ο Νοέμβρης, τέλος, είναι ο μήνας που για τους γεωργούς ανά δύο χρόνια συλλέγουν τον καρπό της ελιάς. Το λιομάζωμα και οι μαζώχτρες έχουν υμνηθεί από πολλούς ποιητές, έχουν ζωγραφιστεί από ακόμα περισσότερους ζωγράφους και πλήθος συγγραφέων έχουν γράψει για τούτη την κουραστική αλλά ευλογημένη δουλειά.

«…Πάλι σηκωθήκαμε νωρίς. Νοέμβρης μήνας κι έκανε κρύο πολύ. Ένας ήλιος αλλά με «
Vincent Van Gogh, Olivetrees under the sun, 1889
σκληρά δόντια» είχε αρχίσει να κάνει την εμφάνισή του στον ουρανό. Ετοιμαζόμασταν από χθες, φορτώναμε το αυτοκίνητο με τα λιόπανα, τα σακιά, τις βέργες , το μεγάλο λαγήνι με το νερό, και το μικρό τραντζιστοράκι του μπαμπά να ακούει τα νέα του κόσμου. Θα πηγαίναμε να βοηθήσουμε την Ασημένια μας, την αγαπημένη μας ελιά , να γεννήσει, να μαζέψουμε τον καρπό της . Σαν φτάσαμε στο λιόφυτο  και την είδα, μου φάνηκε κουρασμένη. Τα κλαδιά της ήταν κατάφορα από μικρές ελίτσες και ένα σωρό είχαν πέσει κάτω στο χώμα. Δεν άντεχαν να μας περιμένουν. Στρώσαμε γρήγορα γρήγορα τα πανιά από κάτω της. Σαν ετοιμόγεννη γυναίκα έμοιαζε. Πήρα το καλάθι μου κι άρχισα να μαζεύω το καρπό που είχε πέσει γύρω της. Κάποια στιγμή ακούμπησα στον κορμό της και θαρρώ πως άκουσα από μέσα της μια φωνή να λέει … « Γρήγορα παιδιά μου, γρήγορα…» Μαζί μας είχαν έρθει κι άλλοι εργάτες , γυναίκες κι άντρες κι όλοι άρχισαν να χτυπάνε τα κλαδιά της και βροχή ο καρπός να πέφτει πάνω στα πανιά. Πίστευα πως ο πόνος που ένοιωθε ήταν σαν της μάνας που μόλις δει το παιδί της να γεννιέται τα ξεχνά όλα…
Έτσι κι η Ασημένια μας μέσα σε λίγη ώρα , σαν να ψήλωσε κι αλάφρωσε. Ελάχιστες ελιές είχαν μείνει πάνω της , δώρο για τα πουλιά του χειμώνα, κι εκείνη ύψωνε το ανάστημα της ξανά, κουρασμένη αλλά ευτυχισμένη. Τα χε καταφέρει μια χαρά. Πάνω από δέκα τσουβάλια είχαμε μαζέψει μόνο από το δικό της δέντρο κι ήταν η ώρα για το κολατσιό μας. Καθίσαμε κάτω από τα κλαδιά της και φάγαμε ψωμί, ελιές , ντομάτα και φέτα . Την κοίταξα, της έκλεισα το μάτι , πως όλα πήγαν καλά και σε λίγο θα ξεκινούσαμε το παιχνίδι .Θα σκαρφαλώναμε πάνω της και χίλιες δυο περιπέτειες και ιστορίες θα ξεκινούσαν.
Εκείνη τη στιγμή φύσηξε ένα μικρό αεράκι και πήρε τη σκέψη μας, την ακούμπησε πάνω στα κλαδιά της, να νοιώσει , να καταλάβει …»

Καλό μήνα σε όλους !

Πηγές :
Τα φθινοπωρινά, Δημ. Λουκάτος, εκδ. Φιλιππότη
Ελληνικές Γιορτές και έθιμα Λαϊκής Λατρείας, Γ.Α. Μέγα, εκδ. Εστία, 2012

«Λόγια του αέρα», Ιδ. Συλ. Διηγημάτων, Ηράκλειο 2013

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου